بزرگنمايي:

شهر باستاني «فهر فيروزان» هم که در همين نواحي بوده و اکنون نشاني از آن نيست دليلي ديگر بر قدمت تاريخي اين منطقه است، اينجا ياد حکايات قلعه‌هاي مختلف اين منطقه و حکومت اسماعيليان مي‌افتم که مي‌گويند قلعه‌هاي مختلف شهرستان مبارکه و اطراف اصفهان سلسله وار به هم متصل بودند و از طريق ارسال علائم نوري با آينه و يا نشانه‌هايي که با دود آتش مي‌فرستادند، باهم در ارتباط بوده و پيام‌رساني مي‌کردند.

معادن پير بکران سد راه محور گردشگري و باعث تخريب محيط‌زيست

متأسفانه اولين نشانه‌هاي بي‌مهري مديران و بي‌مبالاتي برخي مردم، نسبت به ميراث فرهنگي و طبيعي در همين ناحيه رخ نشان مي‌دهد، به‌طوري‌که شاهد از بين رفتن بخشي از بناهاي تاريخي پير بکران و نيز عدم توجه کافي از نظر مرمت و حفاظت به اين بناهايي هستيم که علي‌رغم اهميت مهجور مانده و اطراف غار مهم تاريخي «کوکولو» براثر به وجود آمدن معادن، منابع طبيعي از بين رفته و اين معادن سبب عدم دسترسي به غار و نيز تخريب منابع و جاذبه‌هاي طبيعي شده است.

از اين ديار باصفا که مي‌گذرم ياد باغ‌هاي تودرتويي مي‌افتم که در کتب تاريخي از آن‌ها يادشده و ديگر وجود ندارند و در گرداب هولناک خشک‌سالي و بي‌توجهي فرو رفتند و آنچه در اين سبزترين شهر استان مانده نيز اشجار و باغاتي است که يا زير آفتاب و تازيانه خشک‌سالي له‌له مي‌زنند و يا براثر آب‌وخاک آلوده از بين رفته و آسيب ديدند و از اين ميراث نامبارک صنايع حتي اين درختان و گياهان سبز و زندگي بخش هم در امان نماندند.

پل تاريخي «بابا محمود» ديگر ايستگاه ما درگذر از محور تاريخي مبارکه است که در خروجي پير بکران به سمت مبارکه از دوران مغول برجاي‌مانده است تا اينکه به جاذبه‌هاي ميراثي مبارکه ازجمله قلعه خان لنجان (قلعه بزي) مي‌رسيم که علي‌رغم داشتن مصوبه براي تبديل به منطقه نمونه گردشگري در گرداب بي‌توجهي فرورفته و اطرافش را نخاله‌ها و زباله فراگرفته و اخيراً عرصه تاخت‌وتاز بخت برگشتگان براي سوداگري گنج و حفاري‌هاي غيرمجاز شده است.

وجود مشکلات ازاين‌دست و عدم مرمت ميراث اين منطقه و نيز ظرفيت‌هاي گردشگري مغفول مبارکه را با نماينده اين شهرستان در مجلس شوراي اسلامي به بحث نشستيم:

قلعه خان لنجان نماد تمدن و فرهنگ ديرينه مردم مبارکه / زيرساخت‌هاي معيوب سازمان ميراث در مبارکه

نماينده مردم مبارکه در مجلس شوراي اسلامي، مشکلات موجود را اين‌گونه روايت مي‌کند: متأسفانه براي قلعه خان لنجان (قلعه بزي) و غارهاي اطراف اين کوه که افتخار تمدني و فرهنگي مردم مبارکه و حتي فلات مرکزي ايران است علي‌رغم داشتن مصوبه اولين سفر رئيس‌جمهور در دولت نهم به اصفهان، هنوز اقدامي براي نجات و بازسازي و حفاظت اين افتخار تمدني صورت نگرفته است و متأسفانه در مبارکه هم سازمان ميراث با کم‌کاري نتوانسته بر مشکلات فائق آيد و هنوز اداره ميراث فرهنگي و گردشگري در اين شهرستان تأسيس نشده و تنها يک نمايندگي با 3 کارمند قراردادي که اجاره‌نشين فرمانداري هستند، وجود دارد و با اين زيرساخت نازل سازمان ميراث نمي‌تواند صيانت از اين‌همه آثار ميراثي و گردشگري فاخر را انجام دهد.

انتقاد شديد به استانداري و ميراث براي بي‌توجهي به غارهاي پارينه‌سنگي مبارکه

همچنين علي‌رغم وجود قوانين، جديت و حساسيت در اجرا وجود ندارد و مبارکه در بخش ميراث با مشکلاتي مثل حفاري غيرمجاز، عدم صيانت و حراست و نظارت بر آثار تاريخي و عدم ساماندهي و نظافت و نيز منابع مالي محدود و زيرساخت نامناسب سردر گريبان است.

علي ايران پور ادامه مي‌دهد: اين اثر مهم باستاني با توجه به کاوش‌هاي محققان فرانسوي و ايتاليايي، قدمتش به عهد پارينه‌سنگي مي‌رسد و انتقاد شديدي به استانداري اصفهان و سازمان ميراث فرهنگي کشور به سبب عدم تخصيص بودجه مصوب و اجراي اين طرح براي تبديل به منطقه ويژه گردشگري وارد است.

يک ميليارد تومان بودجه براي بازسازي قلعه نهجير / مبارکه مجموعه بي‌نقص و کامل از انواع ميراث و گردشگري

وي همچنين قلعه تاريخي «نهجير» را داراي 16 هزار متر مساحت و 7 حياط مجلل توصيف کرد که مي‌تواند کاربري‌هاي خوبي براي بازديد گردشگران و برگزاري مراسمات بخش دولتي و خصوصي با رعايت ضوابط داشته باشد که امسال توانستيم يک ميليارد تومان بودجه از شوراي شهر و شهرداري مبارکه براي بازسازي و تکميل يکي از حياط‌ها مصوب کنيم و بازسازي کل اين مجموعه عظيم تاريخي حدود 10 ميليارد تومان بودجه نياز دارد.

ايران پور در ادامه تأکيد مي‌کند: شهرستان مبارکه با داشتن آثار تاريخي بديع و اماکن گردشگري طبيعي بکر در کنار امامزادگان متعدد، مجموعه‌اي کامل و بدون نقص از جاذبه‌هاي مختلف ميراثي و گردشگري است که بايد بيش‌ ازپيش مورد توجه مسئولين براي استفاده بهينه در صنعت گردشگري و توليد ثروت و اشتغال براي استان و شهرستان قرار بگيرد.

غفلت 8 ماهه استانداري از مبارکه

وي بر اين باور است که علي‌رغم انجام کارهاي خوب توسط شهرداري‌ها و بخش خصوصي در ساخت هتل و بازسازي برخي ابنيه، متأسفانه مديريت جديد استان هيچ اقدام مثبتي در جهت حل مشکلات مختلف زيست‌محيطي و خشک‌سالي و نيز ميراث فرهنگي صورت نداده و در اين 8 ماه غفلت شديد استانداري از مبارکه سبب شده که حتي تشويق‌ها و حمايت‌هاي اندکي که قبلاً وجود داشته نيز از اين شهرستان محوري دريغ شود.

اين عضو کميسيون کشاورزي و منابع طبيعي مجلس شوراي اسلامي، معتقد است که اگر توجه کافي از سوي استانداري و سازمان ميراث شود با وجود همت شهرداري‌ها و فرمانداري‌هاي منطقه و مردم فهيم و فرهنگ دوست اين ديار، مبارکه ظرفيت‌هاي خوبي براي تبديل‌شدن به قطب مهم گردشگري و تکميل ظرفيت‌هاي ميراثي اصفهان دارد.

با توسعه صنعتي در مبارکه مخالفيم/ صنعت جز بدبختي و مصيبت سودي براي مبارکه نداشته است

وي با انتقاد شديد از گسترش صنايعي که جز تخريب و بيماري و تهديد سودي براي مبارکه ندارند، عنوان مي‌کند: اين صنايع اکثر نيروي کار خود را از بيرون شهرستان و حتي خارج استان تأمين کردند و با وجود اين صنايع و مشکلات ناشي از آن‌ها، شهرستان مبارکه رتبه سوم بيکاري استان را دارد و دومين شهر مهاجرپذير استان به دليل اشتغال افراد در اين صنايع شده که اين مهاجرپذيري هم هزينه‌هاي سنگيني براي مبارکه دارد.

وي خاطرنشان مي‌کند: به رئيس‌جمهور و وزير صنعت مصرانه تأکيد کرديم که مبارکه امکان هيچ توسعه صنعتي ندارد و با هر توسعه صنعتي در اين شهر مخالفت سرسختانه خواهيم کرد، زيرا اين صنايع زيرساخت‌هاي جاده‌اي شهرستان را نابود کرده و سلامت مردم و کشاورزي منطقه را با صدمات جبران‌ناپذير روبه‌رو کردند.

به اعتقاد نماينده مردم مبارکه در مجلس، گسترش گردشگري مي‌تواند جايگزين مناسبي براي توقف صنعت و ايجاد اشتغال و درآمدزايي براي اين شهرستان باشد و مسئولين سازمان ميراث، استانداري اصفهان و سازمان محيط‌زيست بايد ياريگر و حامي اين شهرستان در رفع مشکلات بر سر توسعه گردشگري مبارکه باشند و براي تحقق مصوبات زمين‌مانده اين شهرستان همکاري کنند.

 قنات‌هاي مهم تاريخي مبارکه هم از غنيمت‌هاي مهم فرهنگي و اقتصادي اين شهرستان است که نياز به صيانت داشته تا در توسعه کشاورزي مفيد واقع شود، اگر چه خشک‌سالي و ورود پساب‌هاي صنعتي، آفت بزرگي براي اين قنات‌ها محسوب مي‌شود.

از بين رفتن بيشه‌زارهاي حاشيه رودخانه و مراتع اطراف مبارکه بر اثر گسترش شهرسازي و تجمع ناشي از اشتغال و نيز استقرار صنايع کوچک در اطراف کوه نهجير و منطقه باستاني اين قلعه نيز از موارد قابل‌ذکري است که باعث پژمردگي نهال پرطراوت اولين شهر سبز اصفهان و مهم‌ترين محور تاريخي جنوب غرب سپاهان شده است.

نقش جاده‌سازي‌هاي و صنايع در نابودي گردشگري طبيعي

يک مدرس گردشگري در خصوص مشکلات موجود در حيطه ميراث تاريخي و مراکز گردشگري شهرستان مبارکه، معتقد است در سال‌هاي اخير جاده‌سازي‌هاي غيراصولي و استقرار بيش‌ از حد صنايع در مبارکه سبب لطمه زدن به محيط‌زيست و گردشگري طبيعي و از بين رفتن چهره بکر اين منطقه نمونه گردشگري طبيعي شده است.

اسماعيل کاشف  با انتقاد از برخي رفتار غيراصولي و غيرحرفه‌اي توسط برخي مردم و مديران، بر اين باور است که ريختن نخاله‌ها و زباله‌ها و حفاري‌هاي غيرمجاز در اطراف ميراث تاريخي شهرستان مبارکه و عدم کنترل و حفاظت و نظارت بر اين بناهاي مهم سبب تخريب اين اماکن شده و نيز توسعه بي‌قاعده صنايع کوچک و بزرگ نيز آسيب جدي به مراتع، بيشه‌زارها و جاذبه‌هاي طبيعي اين شهرستان زده است.

حفاري‌هاي غيرمجاز و تخليه زباله‌ها و نخاله‌ها، آفت قلعه خان لنجان (بزي)

اين کارشناس برنامه‌ريزي توريسم و فعال ميراث فرهنگي با بيان اينکه تعداد زيادي از قلعه‌هاي مهم تاريخي، کبوتر خانه‌ها و ديگر آثار تاريخي شهرستان مبارکه نياز مبرم به مرمت دارد، يادآور شد: قلعه خان لنجان (قلعه بزي) با مناظر بکر طبيعي و باوجود اثر تاريخي منتصب به اسماعيليه و سلجوقي، براثر بي‌توجهي برخي مردم و بي‌مهري مسئولان، به منظره‌اي نازيبا از تخليه زباله‌ها و نخاله‌ها تبديل‌شده و شاهد تخريب و حفاري‌هاي غيرمجاز برخي سوداگران و فريب‌خوردگان در اين منطقه هستيم.

وي ادامه مي‌دهد: اهميت اين قلعه تاريخي که اکنون تنها بقايايي از آن باقي‌مانده و شباهتي که به قلعه‌هاي اسماعيلي و «الموت» دارد، ايجاب مي‌کند که حفاظت و مرمت و حصار کشي در اطراف آن شکل گيرد و اين منطقه براي استفاده و بازديد گردشگران تجهيز شده و با نصب پايگاه حفاظت و تابلوي شناسايي آثار تاريخي از خرابکاري در آن جلوگيري شود.

کاشف تأکيد مي‌کند: منطقه مبارکه به‌عنوان اولين شهرستان سبز استان ظرفيت‌هاي زيادي براي گردشگري طبيعي و ميراثي دارد که به‌طور کامل براي آن برنامه‌ريزي نشده است و اي‌کاش به همان اندازه که براي صنعت در اين منطقه سرمايه‌گذاري شده و اکنون بلاياي آن ظاهرشده، قدري هم براي احياي محيط‌زيست و مراتع و نيز ميراث نيازمند مرمت اين منطقه و هم کشاورزي رو به افول آن سرمايه‌گذاري مي‌شد.

وي با اشاره به کاهش باردهي درختان و نزول کيفيت و ميزان کشت محصولات کشاورزي براثر خشک‌سالي و خاک و آب آلوده ناشي از صدمات صنايع مي‌گويد: براي رسيدن به توسعه پايدار گردشگري، مي‌بايست به‌طور اصولي بر رفع اين مشکلات تلاش کرد و از گسترش صنايع آلاينده نيز جلوگيري به عمل آورد.

کاشف در پايان خاطرنشان مي‌کند: اقداماتي نظير ساخت 3 هتل و تجهيز پارک ساحلي «سرا رود» و پارک جنگلي شهيد زينلي اقدامات مفيدي بوده که بايد به تمام نقاط شهرستان توسعه يابد، زيرا مبارکه شهري محوري در گردشگري کشور و حلقه اتصال اصفهان و فارس و نيز چهارمحال و بختياري و شهرضا به يکديگر است و مي‌تواند از بار ترافيک گردشگران نوروزي با مراتع بکر خود بکاهد و ظرفيت ميراثي اصفهان را پوشش داده و حمايت کند.

صنعت سبز گردشگري جايگزين مناسب براي صنايع آلوده

 امروزه وجود بيش از 400 کارخانه و صنعت بزرگ و متوسط و تعداد زيادي کارگاه کوچک در شهرستان مبارکه که عظيم‌ترين آن‌ها عبارت‌اند از مجتمع فولاد مبارکه، کارخانه سيمان سپاهان، شرکت پلي اکليل، صنايع نظامي هفتم تير، کارخانه قند نقش‌جهان، صنايع چيني زرين، شرکت دي‌ام تي، کارخانه نسوز، مبارکه به‌عنوان يکي از قطب‌هاي صنعتي و مهم کشور مطرح کرده است.

درازاي اين صنايع، هزاران بلا و مصيب ديگر نثار اين مردم آفتاب‌سوخته و مهربان و رنج‌کشيده گرديده است، ديرزماني از بلواي برنج‌هاي آلوده نمي‌گذرد که چگونه آبياري با پساب صنعتي و مشکلات زيست‌محيطي صنايع بلاي جان اين مردمان شده، به‌طوري‌که آمار بيماري‌هاي سرطاني و ديگر بيماري‌هاي نوپديد و خاص در اين شهرستان به‌شدت افزايش‌يافته و بايد پرسيد: علي‌رغم بيکاري بالاي موجود در اين شهرستان اين صنايع چه سود و تحولي را براي اين شهرستان باوجوداين همه ضرر و مصيبت داشته‌اند؟

اينجا بايد اين سؤال را از مسئولين تصميم‌گير پرسيد که سرمايه‌گذاري روي گردشگري براي اشتغال بهتر است يا صنايعي که هزار جور پيامد منفي و تأسف‌بار ايجاد کردند و چرا بايد صنايع بدون توجه به مسائل زيست‌محيطي و آمايش سرزميني در يک منطقه تجمع پيدا کنند؟

 لازم به ذکر است، شهرستان مبارکه همسايه جنوب غربي اصفهان است که در فاصله 45 کيلومتري مرکزي استان قرار دارد. ارتفاع اين شهر از سطح دريا 1680 متر و وسعت آن 210 کيلومترمربع است و هسته اوليه مبارکه به نام امين‌آباد در عهد شاه‌عباس صفوي شکل‌گرفته و به نام مبارکه تغيير نام‌يافته است و شهرداري مبارکه نيز در سال 1331 تأسيس‌شده و حاصل تداوم فعاليت آن تاکنون رشد، توسعه و آباداني اين شهر بوده است.

شهر مبارکه از تمامي جاذبه‌هاي طبيعي، تاريخي و فرهنگي برخوردار بوده، تنوع اقليمي و چشم اندازهاي ديگر را در خود مشاهده مي‌کند که مي‌تواند مقصد مهمي براي گردشگران داخلي و خارجي باشد.

بي‌شک مهم‌ترين جاذبه طبيعي اين شهرستان، حاشيه زيبا و فرح‌بخش زاينده‌رود است. اين ساحل با مزارع آباد و درختان فراوان و مناظر اعجاب‌انگيز، هر بيننده‌اي را مجذوب خودساخته و خستگي زندگي شهري را از دل مي‌زدايد.

از مراکز طبيعي و تفريحي ديگري نيز مي‌توان به پارک ساحلي سرا رود، پارک کوهستاني شهداي زينلي، پارک ساحلي اسماعيل ترخان، بوستان لاله و بوستان نقاش‌باشي، پارک گل نرگس و پارک ميدان دفاع مقدس اشاره داشت.

جاذبه‌هاي تاريخي و مذهبي مهم مبارکه را هم مي‌توان در قلعه تاريخي نهجير در جنوب غربي شهر، برج کبوتر و قلعه آسياباد در غرب مبارکه و حاشيه زاينده‌رود، مقبره امامزاده عزالدين محمد (ع)، آسياب دولت‌آباد و حمام نو در مرکز شهر برشمرد.