سپاهان نيوز- ازفارغ‌التحصيلان پر تعداد رشته‌هاي علوم انساني و هنر، انتظار به ثمر رسيدن و ايجاد پژوهش‌هاي بسيار تاثيرگذار وجود دارد . با اين حال آنچه بيشتر ديده شده، پايان‌نامه‌ها با موضوعات گوناگون و خاک خوردن آنها در قفسه‌هاي کتابخانه بوده است. از سوي ديگر در عرصه چاپ و نشر آثار تحقيقي در حوزه فرهنگي نيز با فضاي مساعدي رو به رو نيستيم. علاوه بر اين انتقاداتي همچون کاربردي نبودن و فانتزي بودن نيز برچسبي است که به پژوهش‌هاي فرهنگي و هنري زده مي‌شود. از اين رو گفت و گويي با شيرين داروغه، رييس دفتر پژوهش اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان اصفهان انجام داديم و مسايل پژوهشي در حوزه فرهنگي و هنري را با وي در ميان گذاشتيم تا پاسخ به اين انتقادات را از زبان او بشنويم. شيرين داروغه با اشاره به تفاوت‌هاي پژوهش در حوزه فرهنگ با ساير حوزه‌ها اظهار کرد: اصلاً نمي‌توان پژوهش در حوزه فرهنگ را با ساير حوزه‌ها همچون اقتصاد و حتي بعضي حوزه‌هاي علوم انساني مثل جامعه‌شناسي مقايسه کرد، چراکه بيشتر پژوهش‌ها در اقتصاد يا جامعه‌شناسي کمي است اما در حوزه فرهنگ با حوزه کيفي مواجه هستيم. وي افزود: در حوزه فرهنگ نمي‌توان گفت فلان رقم پيشرفت فرهنگي داشتيم، به دليل ماهيت فرهنگ که صرفاً کيفي است و پژوهشگر با معضل بزرگي رو به رو است که آن شاخصه بندي است. به عنوان نمونه يکي از کارهاي فرهنگي که در سال‌هاي اخير کار شده ارزش‌ها و نگرش‌هاي ايرانيان است که اگر آن را ببينيد، متوجه مي‌شويد ماهيت اين تحقيق صرفاً کيفي است. رييس دفتر پژوهش اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان اصفهان ادامه داد: در حوزه فرهنگي، پيشرفت را مي‌بينيم و بايد حس کنيم. مثلاً وقتي "تأثير برگزاري کنسرت‌هاي موسيقي در افزايش سطح فرهنگي مردم" را بخواهيم بسنجيم، در ابتدا بايد تعريف کنيم که افزايش سطح فرهنگي با پارامترهايي مثل اينکه افزايش سطح فرهنگي موجب افزايش شادي در جامعه مي‌شود، افسردگي کم مي‌شود، خشونت پايين مي‌آيد و تعارضات خانوادگي کاهش مي‌يابد، مرتبط است. براي تأثير افزايش کنسرت‌ها بايد ببينيم اين پارامترها چه تغييراتي داشته‌اند. به صورت مستقيم نمي‌توانيم خود کنسرت را به صورت منفرد و جداگانه بررسي کنيم، بلکه بايد شاخصه‌ها را بسنجيم. مثلاً بگوييم در سال گذشته n تعداد کنسرت موسيقي داشتيم، خوب تعداد مهم نيست، بلکه اثرگذاري آن بر روي رفتارها مهم است! و اين همان فرهنگ سازي است. فرهنگ زودبازده نيست داروغه اضافه کرد: علاوه بر اين، فرهنگ زودبازده نيست، يعني امروز که کار فرهنگي مي‌کنيد، نمي‌توانيد بگوييد که فردا جواب مي‌گيريد بلکه ممکن است 30 يا حتي 40 سال بعد به ثمر بنشيند. همين امر موجب شده که نهادهاي گوناگون به کار فرهنگي خيلي اهميت ندهند، چراکه نمي‌توانند زود نتيجه آن را دريافت کنند. ادارات اصولاً عجول هستند و کار فرهنگي که مثل درخت گردو در مدت طولاني ثمر مي‌دهد را کمتر به دنبالش مي روند. وي تصريح کرد: شاخصه بندي فرهنگ در جوامع و طيف‌هاي مختلف مردم متفاوت است. يک مقوله فرهنگي و ويژگي‌هاي آن در ايران با ژاپن متفاوت است. عوامل گوناگون در جوامع مختلف موجب شده تا ارزش‌هاي فرهنگي متفاوت باشند در حاليکه در حوزه اقتصاد همواره تورم، تورم است و فرقي به اين که در ايران يا آلمان باشد، ندارد. در مقابل مثلاً پديده‌اي که در کشور ما ضد ارزش محسوب مي‌شود، ممکن در يک کشور اروپايي ارزش باشد. رييس دفتر پژوهش اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان اصفهان خاطرنشان کرد: روش تحقيق خاصي در سال‌هاي اخير در ايران براي فرهنگ ايجاد نشده است و عموماً همان روش تحقيقي به کار مي رود که در دنيا تعريف شده است و در حوزه‌هاي علوم اجتماعي و انساني استفاده مي‌شود. داروغه گفت: عموماً از شيوه‌هاي روش تحقيق کيفي يا توصيفي در حوزه فرهنگ استفاده مي‌شود، البته بستگي به گرايش‌ها و شاخصه‌ها هم دارد؛ مثلاً اگر معماري را جزئي از فرهنگ بدانيد مطمئناً از روش‌هاي کيفي نيز استفاده مي‌شود و اين بستگي به گستره کار و تحقيق نيز دارد. افزايش پژوهش‌هاي فرهنگي و هنري وي با بيان اينکه نقش پژوهشگر در تحقيقات فرهنگي مهم است، اظهار کرد: در سال‌هاي اخير تعداد پژوهش‌هاي فرهنگي بيشتر شده و به ويژه در دهه اخير تحقيقات خوبي انجام گرفته است، از جمله در پژوهشکده هنرهاي سنتي اسلامي که به عنوان يکي از پژوهشکده‌هاي پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي فعاليت مي‌کند، پژوهش‌هاي ارزنده‌اي انجام شده است. اين در حالي است که هيچ متولي پژوهشي ديگري در اين زمينه (هنرهاي سنتي اسلامي) در کشور نداريم. تاکنون که بنده در خدمت شما هستم در اين پژوهشکده 42 اثر به چاپ رسيده که محصول پژوهش و تحقيق در حوزه هنر است. رييس دفتر پژوهش اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان اصفهان در مورد ميزان کارهاي پژوهشي در سال‌هاي اخير اضافه کرد: خوشبختانه کارهاي پژوهشي بسياري انجام مي‌شود و پژوهشگران زيادي نيز داريم. شما ببينيد که چه اندازه دانشجويان در حوزه‌هاي فرهنگي و هنري از دانشگاه‌ها فارغ‌التحصيل مي‌شوند و علاوه بر مقالات و پايان‌نامه‌هايي که مي‌نويسند، تحقيقات و طرح‌هاي پژوهشي ديگر را نيز دنبال مي‌کنند. حلقه مفقوده داروغه اظهار کرد: با اين حال يک حلقه مفقوده داريم و آن اين است که کارهاي پژوهشي انجام مي‌شود اما مديران اجرايي اهميتي به اين پژوهش‌ها نمي‌دهند و نمود آن را در جامعه نمي‌بينيم. با اينکه دانشگاه‌ها کارهاي بسياري انجام مي‌دهند و هزينه‌هاي بسياري مي‌کنند، اما تبديل به اجرا نمي‌شوند بلکه تبديل به کتاب‌هاي زيبا با عکس‌هاي شکيلي مي‌شود که در کتابخانه‌ها خاک مي‌خورد. اينکه مي‌گويند طرح‌ها کاربردي نيست، قابل پذيرش نيست وي تصريح کرد: هيچ مسئولي سراغ اين تلاش‌ها و کارهاي پژوهشي نمي‌رود. همين پژوهشکده اصفهان يا پژوهشگاه وزارت ارشاد، کتاب‌ها و پژوهش‌هاي بسياري انجام داده اما به کار گرفته نشده‌اند. حداقل در مورد پژوهشکده اصفهان مي‌توانم بگويم که کارهاي بسياري همچون تحقيق بر روي بناها و تزيينات معماري سنتي انجام گرفته و حتي پژوهشگر تا آنجا پيش رفته که چگونه مي‌توان از اين عناصر در معماري جديد هم استفاده کرد، بنابراين اينکه مي‌گويند اين طرح‌ها کاربردي نيست، قابل پذيرش نيست. رييس دفتر پژوهش اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان اصفهان اضافه کرد: پژوهشگران، هنرمندان و نويسندگان که اثر خلق مي‌کنند، درون‌گرا هستند و در مقابل مديران اجرايي برون‌گرا هستند. يک چيزي بايد اين وسط وجود داشته باشد که اين حلقه را وصل کند يعني حلقه‌اي از پژوهش تا اجرا باشد. حتي اگر بگوييم که آنها درست مي‌گويند و پژوهش‌ها کاربردي نيستند، مي‌توان جواب داد که حداقل پنج درصد آنها که کاربردي هستند. تفاوت ايران و ژاپن داروغه اضافه کرد: مشکل اين است که به پژوهش اصلاً اهميتي داده نمي‌شود و هميشه خط مقدم حذف از رديف بودجه هاي سازمان هاست. مثلاً به محض اينکه مشکل بودجه اي ايجاد مي‌شود، اول از همه بخش پژوهش حذف مي‌شود. بارها شنيديم که ژاپن به عنوان يک کشور پيشرفته براي هر کار بين 6 تا 12 سال کار تحقيقاتي انجام مي‌دهد و طي يک تا دو سال آن را اجرايي مي‌کند. ما دقيقا برعکس کار مي کنيم! اصلاً کسي سراغ پژوهش نمي‌رود و از نتايج پژوهشي استفاده عملياتي نمي‌شود. پاسخ به انتقاد فانتزي بودن وي در پاسخ به اين انتقاد که مي‌گويند پژوهش‌هاي هنر به سمت پژوهش‌هاي فانتزي رفته تا نياز روز، گفت: نمي‌توان به صراحت گفت که همه پژوهش‌ها به اين سمت رفته‌اند. دستگاه‌هاي پژوهشي اصلاً سراغ مواردي که نياز نيست، نمي‌روند. مثلاً پژوهشکده اصفهان اصلاً به اين سمت حرکت نکرده است. اگر در پژوهشکده پژوهش‌هاي دهه 70 را با دهه 90 مقايسه کنيد مي‌بينيد که چه اندازه متفاوت هستند. البته من رد نمي‌کنم، ممکن است برخي پژوهش‌ها هم بدون در نظر گرفتن نيازها انجام شده باشد ولي نمي‌توانيم هم به همه اطلاق عام کنيم. رييس دفتر پژوهش اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان اصفهان اضافه کرد: بسياري از پژوهش‌ها تاريخ مصرف دارند مثلاً بررسي وضعيت سينماهاي اصفهان را اگر کسي کار کرد، نهايتاً تا دو سال بعد مي‌توانيم از آن استفاده کنيم و بعد از آن فايده‌اي ندارد. بنابراين بايد از نتايج پژوهش‌ها در همان دوره زماني استفاده کرد، مگر پژوهش‌هايي که جنبه تاريخي و اسنادي داشته باشد. پس پژوهش‌ها بايد پويا بوده و در تمامي حوزه‌هاي فرهنگي بنا به نياز جامعه به طور مستمر انجام شود. آفت مراکز پژوهشي داروغه آفت مراکز پژوهشي را عدم ارتباط آنها با يکديگر دانست و افزود: متأسفانه مراکز پژوهشي با يکديگر ارتباط چنداني ندارند. بارها شده که در جلسات ديده‌ام که مثلاً معاون پژوهشي فلان دانشگاه مي‌گويد که من دارم مبلغ فراواني هزينه پايان‌نامه مي دهم، شما بياييد به من اولويت‌ها را بدهيد تا پژوهش‌ها و پايان‌نامه‌ها را که موظفي دانشجويان است، در اين زمينه پيش ببريم، اما متأسفانه استقبالي نمي‌شود. متأسفانه در سال‌هاي اخير کميته‌هاي پژوهشي کم رنگ شده و کمتر ديدم که ارتباط وجود داشته باشد، به همين دليل بايد روحي در اين مراکز دميده شود و اين مراکز را مثل دانه‌هاي تسبيح به هم پيوند دهد. وي تصريح کرد: به عنوان مثل ممکن است دانشگاه هنر در زمينه‌اي در حال تحقيق باشد که پژوهشکده ارشاد هم دارد آن را انجام مي‌دهد و ما اصلاً از کار يکديگر با خبر نيستيم، بنابراين نياز است تا نهادي اين هماهنگي را ايجاد کند. دانشگاه‌هاي بزرگي در اصفهان هستند که پتانسيل‌هاي بالايي دارند و نياز است تا ساماندهي پژوهشي در اين زمينه انجام شود. رابطه آموزش و پژوهش خوب است رييس دفتر پژوهش اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان اصفهان در مورد رابطه آموزش و پژوهش گفت: خوشبختانه رابطه خوبي بين آموزش و پژوهش در کشور وجود دارد و اکثر محققان ما دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها هستند. بسياري از دانشجويان ابتدا با کمک استاد به پژوهش مي‌پردازند و در ادامه مستقل مي‌شوند، همين نشان مي‌دهد که دانشگاه توانسته پژوهشگران ارزنده‌اي تربيت کند. فرهنگ پژوهش داروغه با اشاره به فرهنگ پژوهش اضافه کرد: اگر به پژوهش‌هايي که در سال‌هاي اخير انجام شده نگاه کنيد و با پژوهش‌هاي که 70 سال قبل انجام گرفته مقايسه کنيد، مي‌بينيد که فرهنگ پژوهش کاهش پيدا کرده است. اين امر موجب شده تا ديگر شاهد پژوهش‌هايي که امثال دهخدا و بديع‌الزمان فروزانفر انجام دادند، نباشيم. البته اين صرفاً در پژوهش نيست، شما در ساير بخش‌هاي فرهنگي، ادبي، علمي هم مي ببينيد که چگونه مثل قبل آثار فاخري را شاهد نيستيم. و اين به اين معناست که پژوهش‌هاي ما از نظر کمي افزايش داشته ولي از نظر کيفي نه! وي تصريح کرد: متأسفانه تعداد زيادي از آثار پژوهشي فعلي ما کپي پيست است، اما در گذشته واقعاً محتوا توليد مي‌شد. مثلاً مرحوم دهخدا و يا دکتر معين تمام زندگي خود را براي پژوهش و توليد محتوا گذاشتند و اين‌ها آدم‌هاي کيفي بودند و نبايد با برخي پژوهشگران امروزي که براي پايان‌نامه و رتبه مجبور است، تحقيق داشته باشد مقايسه شوند. خواننده هم متوجه مي‌شود که مطالب کتاب‌هاي فعلي با آثار غني گذشته که حاصل رنج و تلاش بوده از کيفيت لازم برخوردار نيست. دانشجويان دنبال لقمه آماده هستند رييس دفتر پژوهش اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان اصفهان خاطرنشان کرد: اين مساله نه تنها در پژوهش بلکه در آموزش نيز وجود دارد. وقتي سر کلاس مي روم و دانشجوهاي فعلي را با دانشجويان سال 85 مقايسه مي‌کنم و بعد با دوران دانشجويي خودم مقايسه مي‌کنم مي‌بينم که چه تفاوت فاحشي از نظر سطح علمي وجود دارد. دانشجويان الآن به دنبال لقمه آماده هستند و مي‌خواهند صرفاً يک جزوه اي بخوانند و نمره بگيرند. داروغه افزود: دانشجويان فعلي نه حاضرند ببينند، نه حاضرند بپرسند و نه حاضرند که بخرند. استاد هم که نمي‌تواند مجبورشان کند. اصلاً هم بحث پول نيست. ممکن است يک کتاب بين 20 تا 30 هزار تومان باشد در حاليکه به جرات مي‌توانم بگويم که برخي دانشجويان براي ظاهر خودشان چهار يا پنج برابر آن در ماه هزينه مي‌کنند. من مخالف زيبايي و آراستگي نيستم، ولي فرهنگ کتابخواني را ياد نگرفتيم و ياد نداده‌ايم که دانشجو بايد مطالعه و علم‌اندوزي را در اولويت برنامه‌هاي خودشان قرار بدهد. نتيجه چنين روندي اين مي‌شود که متأسفانه وقتي نام نويسندگان مطرح دنيا را سر کلاس مي‌برم، گويي اصلاً به گوششان هم نخورده است! وي اضافه کرد: ذائقه بچه‌هاي ما تغيير کرده است. وقتي هم از دانشجويان مي‌پرسم که چه کتابي مي‌خوانند مي‌بينم کتاب‌هاي بازاري را مي‌خوانند. ذائقه‌ها خراب شده است! چند وقت پيش فيلم مستندي ديدم که در مورد مرحوم عباس کيارستمي بود. فيلمي که جايزه کن را گرفته بود رانمايش داده بودند و با آدم‌هايي که رفته بودند و فيلم را ديده بودند، مصاحبه مي کردند. اين افراد حتي با الفاظي زشت و توهين آميز در مورد فيلم صحبت مي کردند و مي گفتند وقتمان هدر رفت! اما ببينيد که براي فيلم هاي تجاري چه صف هايي بسته مي‌شود. متأسفانه در همه زمينه هاي فرهنگي با اين وضع مواجه هستيم. خانواده ها و آموزش و پرورش بايد در اين زمينه کار کنند و اين ذائقه‌ها و سليقه‌ها را به طرف آثار فاخر ببريم. خوب است که پژوهش‌ها هم به اين سمت برود و افراد بر روي تأثير کتاب‌ها و هنرها بر روي فرهنگ کار کنند، چرا که رسالت هنر همين است که بتواند از طريق نمايش زيبايي‌ها باعث تلطيف روح و احساسات انسان‌ها شود.