بزرگنمايي:
پیام سپاهان- اندوخته
آب‌های زیرزمینی که به عنوان منابع استراتژیک یک سرزمین محسوب می‌شود،
امروز در اصفهان رو به پایان است که منجر به پدیده مخرب «فرونشست زمین» در
برخی از نقاط استان شده است. این عوامل در کنار عوامل نامبارک دیگری همچون
گسترش بی‌رویه فضای سبز و استفاده از گونه‌های گیاهی نیازمند به آب فراوان
همچون چمن، گسترش بی‌رویه جمعیت در حاشیه رودخانه از نفس افتاده
زاینده‌رود، تقسیم نادرست و غیرقانونی آب در بالادست رودخانه، صدور مجوزهای
غیرقانونی و غیرمنطقی برای حفر چاه و برداشت از سفره‌های زیرزمینی آب باعث
شد تا از حدود یک دهه قبل، زنگ خطر بحران آب در استان پهناور اصفهان به
صدا درآید و آینده زیستن در این منطقه را تاریک و مبهم اعلام کند. چنانچه
روند مهاجرت از اصفهان به شهرها و مناطق دیگر کشور امروز رو به افزایش است و
مسئله جذب سرمایه‌گذاری در این شهر را با ابهام بسیاری مواجه کرده است.
عضو هیئت علمی دانشکده منابع طبیعی
دانشگاه صنعتی اصفهان با
تأکید بر اینکه شرایطی که امروز در آن قرار داریم کاملاً قابل پیش‌بینی
است، اظهار کرد: هر انسان عاقلی با اندک اطلاعی از میزان مصرف و برداشت‌های
آب و همچنین شرایط اقلیمی و میزان بارش‌های سالیانه، می‌توانست پیش‌بینی
کند روزی استان اصفهان به چنین وضعیتی دچار می‌شود.
مهدی بصیری افزود: کسانی که این مسئله
را پیش‌بینی کرده و یا نکرده، اما به فکر آینده این استان نبودند، امروز
صد در صد مسئول این وضعیت هستند و درواقع به ایجاد این بحران کمک کرده‌اند.
وی با اشاره به عواملی همچون فروش آب
از آغاز دهه هفتاد، توسعه کانال‌ها و شبکه آبیاری، واگذاری آب به پمپاژهای
بالادست در استان‌های اصفهان و چهارمحال و بختیاری، توسعه صنایع، افزایش
جمعیت و مصارف شهری، توسعه فضای سبز نامناسب در شهرهای حاشیه زاینده‌رود و
توسعه کشاورزی در بالای سد، گفت: مسئولیت همه این عوامل نه تنها بر عهده
مسئولان حوزه آب، بلکه بر عهده نمایندگان مجلس، امام‌جمعه‌ها و استاندارانی
است که در طی این سال‌ها موجب شدند تا توسعه کشاورزی در بالادست و
پایین‌دست سد در سطح وسیعی انجام شود.
عضو هیئت مدیره جمعیت پیام سبز ادامه
داد: از سوی دیگر توسعه کانال‌های برخوار و مهیار موجب شد تا دولت هزینه
هنگفتی برای کانال‌کشی انجام دهد و در نهایت قول اعطای آبی به مردم داده
شود که اصلاً وجود نداشت و چند سالی هم که آب تحویل آب بران آن کانال‌ها
شد، از حق آبه‌ها برداشت می‌شد.
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه
«توسعه بیش از ظرفیت» عامل اصلی ایجاد بحران در استان اصفهان است، اظهار
کرد: متأسفانه در تمام این سال‌ها ظرفیت اکولوژیک منطقه در نظر گرفته نشده
است.
وی ادامه داد: در اکولوژی مؤلفه‌ای به
نام «عامل محدودکننده» وجود دارد که به معنای عامل تعیین‌کننده ظرفیت یک
منطقه است و اعلام می‌کند که باید در کجا متوقف شویم، مثلاً عده‌ای سخنان
عجیبی بیان کرده و می‌گویند ایران فلان مقدار ظرفیت رشد جمعیت دارد و این
کشور را با کشوری مانند هلند مقایسه می‌کنند، اما این سخن از سر بی‌اطلاعی
است، چون عامل محدودکننده در تمام نقاط ایران و حتی در نقاط شمالی آن، نه
زمین بلکه آب است.
اجرای قانون انتقال آب
بصیری در پاسخ به این سؤال که
راهکارهای موجود برای برون‌رفت از این بحران را در چیست، اظهار کرد:
متأسفانه در این سال‌ها توسعه ناپایدار غلط داشته‌ایم و اکنون باید به
پایداری برگردیم. مسلماً انتقال آب از کارون یک راه‌حل اضطراری است و کسانی
که این اضطرار را ایجاد کردند، مقصر هستند نه کشاورزان و حق‌آبه‌داران.
وزارت نیرو که آب را واگذار کرده امروز باید به هر طریقی تأمین‌کننده آب
این استان باشد.
وی با تاکید بر اینکه اجرای قانون
می‌تواند به حل این بحران کمک کند، تصریح کرد: قانون می‌گوید اگر یک نفر از
ده سال قبل، بهره‌برداری از رودخانه‌ای را آغاز کرده و امروز شخص دیگری به
تازگی از این آب بهره‌برداری می‌کند، اولویت با کسی است که ده سال قبل این
کار را آغاز کرده است. منطق نیز این‌گونه ایجاب می‌کند، چراکه سرمایه شخص
در اینجا صرف شده است و نباید باعث از بین رفتن آن شد.
وی با تأکید بر اینکه واگذاری‌های
اضافه بر آبی که برای حق‌آبه‌ها تعیین‌شده کاملاً غیرقانونی است، گفت: این
سهم یا باید برگردد و یا حداقل مقداری از آن کسر شود و باید پرسید چرا
مسئولان به راحتی به حق‌آبه‌دار می‌گویند آب نیست، اما به آن‌ها نمی‌گویند؟
وی ادامه داد: صنایع فولاد و ذوب‌آهن
برای چه این همه فضای سبز درست کرده‌اند؟ آیا این کار جز برای تسلط بر زمین
است؟ مسئولان ذوب‌آهن می‌گویند 16 هزار هکتار فضای سبز ایجاد کرده‌اند.
این فضا نیازمند آب است و هیچ اثر مثبتی در کاهش آلودگی‌های ذوب‌آهن ندارد،
چراکه اکنون دودکش‌های آن‌ها آسیب دوچندانی به محیط‌زیست وارد می‌کند.
گریز جمعیت و سرمایه از اصفهان
عضو هیئت علمی دانشکده منابع طبیعی
دانشگاه صنعتی اصفهان، «مهاجرت» و «سرمایه گریزی» را دو پدیده نامبارک در
اصفهان دانست و اظهار کرد: گرفتاری‌های ادارات دولتی برای سرمایه‌گذاری در
اصفهان سخت‌تر و بیشتر از دیگر شهرهاست و این مسئله موجب شده تا
سرمایه‌گذاران رغبتی برای سرمایه‌گذاری در این شهر نداشته باشند.
وی با بیان اینکه ظرفیت زیست پذیری
اصفهان به سرعت در حال افول است، گفت: مسئله بی‌آبی موجب شده مردمی که
غالبا با آینده‌نگری زندگی خود را می‌گذرانند به فکر تأمین مکانی برای
زندگی خود در خارج از اصفهان باشند تا در وقت ضرورت از این شهر مهاجرت
کنند.
بصیری با تأکید بر اینکه باید بر روی
رودخانه کنترل داشته باشیم، خاطرنشان کرد: امسال که بارندگی در اصفهان کم
بود و برداشت‌های بالادست سد چم آسمان در استان‌های اصفهان و چهارمحال و
بختیاری به حدی زیاد بود که آب شرب اصفهان هم تأمین نشد.
وی افزود: جای تعجب است که عدم مدیریت
و حکمرانی و بی‌توجهی مسئولان، نمایندگان و مردم اصفهان به حدی است که
اجرای قوانین و مصوبات مربوطه را هم نمی‌توانند به‌طور مؤثر از دولت
درخواست کنند.
وی درباره پدیده فرونشست زمین در
اصفهان، اظهار کرد: این پدیده در نقاط مختلف استان اتفاق افتاده و به لحاظ
اینکه آبخوان اصفهان در سال گذشته تغذیه نشده، شاهد فرونشست زمین هستیم.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: وقتی
کشاورزان شرق اصفهان با جنگ‌ودعوا آب می‌گیرند، مقدار قابل‌توجهی از این آب
در آبخوان اصفهان نفوذ کرده و آن را تغذیه می‌کند. اما در دو سال گذشته که
آبی در رودخانه جاری نشد، برداشت بیش‌ازحد از آبخوان موجب فرونشست زمین در
شهر و شکستگی بسیاری از خانه‌ها، آثار و پل‌های تاریخی اصفهان شده است،
همچنین تخلیه آبخوان اصفهان موجب خشک شدن درختان کهن این شهر شده است.