بزرگنمايي:
پیام سپاهان- پس
از جاری شدن زاینده رود بعد از 18 ماه خشکی، شاهد تغییراتی در مسیر حرکت
آب رودخانه هستیم. این تغییرات شامل محدود کردن مسیر حرکت رودخانه و بستن
برخی از مجراهای طبیعی و بستن دریچه ورودی آب به پل شهرستان است. اتفاقاتی
از این دست که گفته می شود به دلیل فشار صنف کشاورزان در راستای ساماندهی
رودخانه و برای رسیدن سریع آب به منطقه شرق اصفهان است. اگر چه جریان
دوباره زاینده رود موجی از شادی را بین اصفهانی‌ها و به خصوص کشاورزان شرق
ایجاد کرده، اما در قسمت‌هایی از مسیر رودخانه بعد از جریان دوباره آب،
شاهد تصاویری ناخوشایند هستیم. اگر از بالای سی و سه پل به سمت پل فردوسی
نگاه کنیم با یک مسیر یا آبراهه مواجه می‌شویم که به وسیله دو تپه خاکی
محاصره شده است. برخی می گویند "کشاورزان برای رسیدن سریع آب این گونه
تدبیر کرده اند!"
اگر چه آب پس از پنج روز از جریان
خود در زاینده‌رود، سیر طبیعی خود را از لابلای این خاکریز پیدا کرده و عرض
تشنه رودخانه به مرور سیراب می‌شود، اما این تغییر در قسمت‌های دیگری از
مسیر زاینده‌رود همچون ناژوان و ... نیز قابل مشاهده است. در بخش‌های دیگر
زاینده‌رود اگر چه آب از پل های تاریخی عبور کرده، اما متاسفانه پل شهرستان
از جریان زاینده‌رود بی نصیب مانده و به گفته اهالی آن منطقه، عده‌ای با
آهن و جوشکاری سدی ایجاد کردند تا بعد از جریان رودخانه، آب به پایه های
این پل تاریخی نرسد.
می‌گویند وجود خاکریز در منظر
سی‌و‌سه‌پل، تصمیم صنف کشاورزی استان بوده است. برخی از کشاورزان معتقدند
شهرداری‌ها و به خصوص شهرداری اصفهان در ساماندهی بستر رودخانه و برداشتن
موانع موجود کوتاهی می‌کند و اگر شهرداری اصفهان قصد دارد جریان آبنمایی در
سطح شهر دارد، می‌تواند با ایزوله کردن برخی بخش های زاینده رود، این کار
را انجام دهد نه اینکه در مسیر حقآبه کشاورزان خللی ایجاد کند. اما آیا
شرکت آب منطقه ای و یا شهرداری اصفهان در این خصوص هیچ مسئولیتی ندارند؟
مطابق قانون، رودخانه ها جزو انفال
هستند و مالکیت آن در اختیار فرد و یا گروه خاصی نیست و نمی‌توان هیچ دخل و
تصرفی در آن داشت. به طور قطع این اقدام کشاورزان شاید نشات گرفته از یک
حرکت احساسی بعد از ماه‌ها سختی و تنگی معیشت باشد. البته در خصوص ساماندهی
زاینده‌رود باید توجه داشت که یکی دو سال پیش شرکت آب منطقه‌ای اصفهان
قراردادی با صنف کشاورزان برای ساماندهی زاینده‌رود منعقد کرده است، اما به
اعتقاد برخی کارشناسان کشاورزان اجازه ندارند تحت عنوان ساماندهی رودخانه،
برای رسیدن سریعتر آب به منطقه شرق بستر زاینده‌رود در مسیر شهر اصفهان را
دچار تغییر کنند. البته کشاورزان نیز می‌گویند هر مانعی که موجب تلفات
بیشتر و دیرتر رسیدن آب به منطقه شرق اصفهان می شود را باید در قالب
ساماندهی رودخانه از میان برداریم.
اسفندیار امینی که گفته می‌شود طرح
ساماندهی زاینده‌رود در دست او است، در این باره می‌گوید:
متاسفانه بستر و حریم رودخانه طی 40 سال گذشته از حالت طبیعی خودش خارج شده
و این موجب هدررفت بالای آب در مسیر رودخانه شده است، اما رودخانه باید
آرام آرام به شکل طبیعی خود بازگردد.
دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی
استان اصفهان ادامه می‌دهد: پیش از احداث سد زاینده‌رود با جریان طبیعی
سیلاب‌ها، نظم و خط القعر طبیعی رودخانه شکل گرفته بود و به دلیل ترس اهالی
از سیلاب ها، شاهد تعرض به حریم رودخانه نبودیم، اما بعد از احداث سد
زاینده‌رود، رودخانه از حالت طبیعی خود خارج شد و از طرف دیگر هیچ لایروبی
از طرف وزارت نیرو در رودخانه انجام نشد و برعکس شاهد افزایش مجوز دخالت‌ها
و ایجاد اعیانی‌های مزاحم به برخی دستگاه ها از جمله شهرداری‌ها در کف
رودخانه بودیم و شهرها، صنایع و افراد بنابر سلیقه و منافع خود بستر
رودخانه را دستکاری کردند که در حوزه ساماندهی باید تمام رودخانه و بندهایی
که در قالب طرح آبخیز داری جهاد کشاورزی و ... ایجاد شده، به مرور اصلاح
شود.
او در خصوص اینکه در برخی قسمت های
رودخانه به خصوص در شهر اصفهان برای جریان سریع آب کشاورزان خاکریزهایی را
تحت عنوان ساماندهی ایجاد کرده‌اند، می‌گوید: شاید این اقدام از نظر مردم
اصفهان نازیبا باشد، اما باید دید بستر رودخانه از همان ابتدا 400 متر بوده
یا خیر؟
امینی با اشاره به اینکه در حال
حاضر آبی که وارد مرز شهرستان اصفهان می شود تا زمان رسیدن به سد آبشار
حدود 10 تا 13 مترمکعب بر ثانیه پرت می‌رود، تاکید می‌کند: این حق مردم
اصفهان است که رودخانه را زیبا ببیند، اما زشت تر از این صحنه را باید در
زندگی مردم شرق اصفهان جستجو کرد.
او تاکید می‌کند: زاینده‌رود از
ابتدا حقآبه‌دارانی داشته و اگر شهر می‌خواهد کف رودخانه را تسطیح و
دریاچه‌ای برای زیبایی درست کند، بار این زیبایی را نباید کشاورز بر دوش
بکشد. در حال حاضر 70 مترمکعب آب برثانیه از چم آسمان به سمت پایین رها می
شود که تنها 32 متر آب به سد آبشار رسیده است. مردم اصفهان امروز تنها به
قشنگی زاینده رود فکر می‌کنند، اما کشاورزان به فکر معیشت خود هستند.
دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی
استان اصفهان با اعتقاد بر اینکه آب زاینده‌رود بعد از 20 ماه به کشاورزان
رسیده است، می‌گوید: متاسفانه بخشی از آب رها شده توسط شهرداری‌های
فلاورجان، زرین شهر، مبارکه، صنایع و ... از بین می‌برند و در این میان
باید دید سهم کشاورز از زاینده رود چقدر است؟ متاسفانه سال‌هاست در مکاتبه
با شهرداری اصفهان و شرکت آب منطقه خواهان ساماندهی کف رودخانه در مسیر شهر
اصفهان برای جلوگیری از هدررفت حتی یک قطره آب هستیم و باید توجه داشت که
ساماندهی بستر رودخانه امری فنی است.
با این اوصاف باید دید اکنون بستر
رودخانه و ایجاد برخی خاکریزها در کف رودخانه در شهر اصفهان برای سریع تر
رسیدن جریان آب به منطقه شرق به صورت فنی سامان دهی شده است؟ امینی در این
باره می‌گوید: این کار فنی نیست، اما حداقل پرت آب را کمتر می‌کند و به
طور قطع کشاورزان بعد از این دوره آبیاری، کل رودخانه در مسیر اصفهان را
همین گونه خواهند کرد، چون کشاورزان تنها به دنبال آب مورد نیاز خود است و
اگر گلایه ای وجود دارد باید از شهرداری اصفهان پرسید که چرا کف رودخانه را
به گونه‌ای درست و ساماندهی نمی‌کند؟
او با بیان اینکه در حال حاضر شرکت
آب منطقه‌ای اصفهان در طرحی مشترک با کشاورزان طرح ساماندهی بستر
زاینده‌رود را انجام می‌دهد، تصریح می‌کند: اگر بخواهیم فارغ از جریان
طبیعی رودخانه، دریاچه‌ای کف شهر داشته باشیم شهرداری باید برای این زیبایی
هزینه کند تا آسیبی به حقابه کشاورزان وارد نشود.
امینی با اعتقاد بر اینکه من
کارشناس این کار هستم، می‌گوید: صنف کشاورزان با این کار مسیر آب را هدایت
کردند تا سطح مقطع رودخانه به جای 300 متر به 60 متر کاهش یابد.
او با اعتقاد بر اینکه ساماندهی
رودخانه نیازمند 10 سال زمان است، تاکید می‌کند: اگر شهرداری اصفهان در سطح
شهر، رودخانه می‌خواهد باید کف رودخانه را ایزوله کند تا چشم‌انداز زیبا
وجود داشته باشد و در نهایت آسیبی به پایین دست و کشاورزان وارد نشود و با
وجودی که رودخانه از کف شهر عبور می‌کند، اما این معبر حقابه مردم است.
با این اوصاف باید توجه داشت که
امروز کشاورزان جریان آب در مسیر زاینده‌رود را نه سیر طبیعی رودخانه، بلکه
دریاچه‌ای زیبا برای شهر اصفهان می‌دانند. با این وجود دبیر خانه کشاورز
شهرستان اصفهان در این باره می‌گوید: متاسفانه ساماندهی و
بسترسازی رودخانه زاینده‌رود به صورت کارشناسی انجام نمی‌شود و هر فرد و
گروهی بر اساس فشار و سلیقه شخصی خود این کار را انجام می‌دهد.
حسینعلی میراحمدی با بیان اینکه
برخی از صنف‌های کشاورزی در قالب ساماندهی، لایروبی و تسطیح زاینده‌رود پول
دریافت و متاسفانه حتی اقدام به فروش خاک رودخانه می کنند، تاکید می‌کند:
مگر لوله‌های غیرمجاز آب از کف رودخانه عبور کرده است؟ اما باید توجه داشت
که هیچ رودخانه‌ای را نمی‌توان با بیل مکانیکی و کلنگ ترمیم و از آب دزدی
جلوگیری کنیم، این در حالیست که لوله‌های غیرمجاز از حاشیه و مسیر
زاینده‌رود عبور می کنند.
او با اعتقاد بر اینکه متاسفانه در
ساماندهی بستر رودخانه، کشاورزان بدون هیچ قانونی و خودسرانه به جان کف
رودخانه افتاده‌اند، تصریح می‌کند: برخی از این مجوزها با فشارهای مردمی و
کشاورزان از سازمان محیط زیست و شرکت آب منطقه‌ای اخذ شده است.
البته با وجود پیگیری‌ها در
خصوص اقدام کشاورزان برای ساماندهی مسیر رودخانه در اصفهان، این رسانه
تاکنون موفق به تماس با میرمحمدصادقی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان
نشده است، البته برخی منابع رسمی از این مجموعه می‌گویند آب منطقه ای به
عنوان کارفرمای طرح ساماندهی باید در برابر اقدام کشاورزان مقاومت می‌کرد،
از سوی دیگر شهرداری اصفهان نیز به عنوان متولی زاینده رود در محدوده شهری
باید مانع این اقدام کشاورزان می شد، چرا که مطابق قانون، رودخانه زاینده
رود متعلق به جمهوری اسلامی ایران و به تبع آن متعلق به وزارت نیرو و شرکت
آب منطقه‌ای است، و کشاورزان به عنوان حقآبه داران تنها حق بهره برداری از
آب را دارند، اما حق هیچ دخل و تصرفی در رودخانه را ندارند. از سوی دیگر
برخی مسئولان می‌گویند شهرداری اصفهان باید با این اقدام کشاورزان ممانعت
می کرد، چرا که شرکت آب منطقه‌ای حق بهره‌برداری از زاینده رود در محدوده
شهری را به شهرداری اصفهان واگذار کرده است، بنابراین شهرداری باید مانع
این اقدام کشاورزان می شد.
مدیرعامل سازمان خدمات موتوری
شهرداری اصفهان در خصوص این اقدام کشاورزان اصفهان می
گوید: به طور قطع کشاورزان این اقدام را با همکاری شرکت آب منطقه‌ای انجام
داده تا آب راحت تر به منطقه شرق اصفهان برسد.
حسن نظام زاده تاکید می کند: این
سازمان تنها متولی پاکسازی و لایروبی زاینده رود است، اما برای آبرسانی به
پایین دست و کشاورزان شرق اصفهان، شرکت آب منطقه‌ای دخالت و مجوزهای لازم
را صادر می‌کند و به طور قطع تراکتورهایی که پیش از بازگشایی آب، ساماندهی
کف زاینده‌رود را انجام می‌داد، متعلق به شرکت آب منطقه‌ای اصفهان بوده
است.
همچنین رئیس اداره انهار و مادی‌های
شهرداری اصفهان در این خصوص می‌گوید: مطابق قانون
کشاورزان مالک حقابه‌های خود هستند، اما مالک رودخانه نیستند، با این وجود
برخورد با این اقدام کشاورزان در حیطه وظایف شهرداری نیست و شرکت آب
منطقه‌ای و استانداری باید با آنها برخورد کند.
سید جلال عمرانی ادامه می‌دهد: شرکت
آب منطقه ای مطابق قانون به شهرداری حتی اجازه بردن یک بیل مکانیکی در
کنار و بستر رودخانه را نمی‌دهد و تمام تراکتورهایی که پیش از بازگشایی
زاینده‌رود در کف رودخانه تغییراتی را ایجاد کرده، مربوط به صنف کشاورزان
بود.
او می‌گوید: تغییر مسیر آب در مسیر
زاینده‌رود در محدوده شهر اصفهان و محدود کردن آن جریان آب، اقدام شهرداری
اصفهان نبوده و این ارگان حتی مخالف این کار بود و به طور قطع کشاورزان
اصفهان با مجوز شرکت آب منطقه ای و استانداری در مسیر حرکت آب زاینده رود
دخل و تصرف کرده‌اند با این وجود شهرداری هرگونه تصرف در بستر زاینده رود
را قبول ندارد و اما برخورد با این اقدام کشاورزان در حیطه وظایف قانونی
شرکت آب منطقه ای است.
اگرچه خواسته
اصفهانی‌ها و به خصوص کشاورزان منطقه شرق جریان دائمی زاینده‌رود است و در
این مسیر راهی به جز ساماندهی حریم و بستر رودخانه از سراب تا پایاب
نداریم، اما باید توجه داشت که مطابق طومار شیخ بهایی چند سهم از
زاینده‌رود متعلق به شهر اصفهان است و اصفهانی‌ها نیز از این رودخانه و
زیبایی‌های آن به عنوان بخشی از جاذبه‌های گردشگری نصف جهان سهم دارند.
بنابراین ضرورت دارد وزارت نیرو و شرکت آب منطقه‌ای به دور از فشارهای
اجتماعی و با نگاهی کارشناسی اقدام به ساماندهی این رودخانه کنند.