بزرگنمايي:

پیام سپاهان - حضور در فضاهای شهری به واسطه مکانیسم‌های مشروعیت‌بخش امکان‌پذیر می‌شود. به همین دلیل است که آگاهانه یا ناآگاهانه از حضور در برخی از فضاها اجتناب می‌کنیم و یا اینکه حضور برخی از افراد در برخی از فضاها را نامطلوب می‌یابیم. 
مکانیسم‌های مشروعیت بخش ابعاد مختلف حضور ما در فضاهای شهری را تعریف می‌کند. در واقع این مکانیسم‌ها به ما می‌گویند که در چه ساعاتی از شبانه‌روز، با چه پوششی، با چه همراهانی، چه هدفی و با چه شیوه رفتاری‌ می‌توانیم در یک فضای شهری حاضر شویم. به عنوان مثال مکانیسم مشروعیت بخشی برای حضور زنان در ساعات پایان شب وجود ندارد و یا بسیار ضعیف است. به همین دلیل، خود زنان تلاش می‌کنند تا در ساعات پایانی شب در فضاهای شهری نباشند و اگر ما زنی را ببنیم، حضور او برای ما جای سوال است. 
مکانیسم‌های مشروعیت بخش هم ریشه‌های عرفی دارد و هم ریشه‌های رسمی. حضور زنان در ساعات پایانی شب در شهر به صورت عرفی و از طریق رسانه‌های رسمی نامطلوب تلقی می‌شود. این مکانیسم‌ها گاها نه تنها مبنایی تبعیض‌آمیز دارند بلکه بازتولیدکننده نابرابری نیز هستند. به عنوان مثال، برخی از فضاهای شهری که در تسلط گروه‌های سنی جوان قرار گرفته است سالمندان را طرد می‌کند و پذیرای حضورشان نیست. در چنین فضاهایی مکانیسم‌ مشروعیت‌بخش حضور به صورت عرفی توسط جوانان برقرار شده و به شکلی نابرابرانه دلیلی برای حضور سالمندان در آن فضا تعریف نکرده است. 
این مکانیسم‌ها سامان‌دهنده فضاهای شهری هستند و سرزندگی یا مردگی فضاهای شهری با این مکانیسم‌ها ارتباطی وثیق دارد. به همین دلیل تغییر در کالبد و یا فعالیت یک فضای سرزنده باید با تعریف مکانیسم‌های مشروعیت‌بخش جدیدی برای حضور شهروندان همراه باشد. چهارباغ یکی از سرزنده‌ترین فضاهای شهری اصفهان است که با پیاده‌راه شدن بخشی از سرزندگی خود را از دست داده است. همچنین در گذشته ای نزدیک، ما با چهارباغی روبه‌رو بودیم که هم عبور از آن و هم حضور در آن مشروع بود. با تغییر کالبدی ایجاد شده در چهارباغ حضور بیشتر از عبور مشروعیت یافته است. به سخن دیگر، چهارباغ خود تبدیل به یک فضای هدف شده و کارکردش را برای دسترسی به سایر فضاها از دست داده است. چنین تغییر بزرگی سرزندگی چهارباغ را با چالش مواجه کرده است. 
در اصفهان به دلیل برخی از محدودیت‌ها، خرید و خوراک مهم‌ترین مکانیسم‌های مشروعیت‌بخش حضور شهروندان در فضاهای شهری هستند. چهارباغ نیز از این قاعده مستثنی نیست. به همین دلیل است که در طرح‌هایی که برای سرزندگی چهارباغ ارائه شده است خرید و خوراک نقش محوری دارند. با این حال، به عنوان یک جامعه‌شناس شهری معتقدم که چهارباغ برای کسب سرزندگی گذشته خود نیاز به تعریف مکانیسم‌های مشروعیت بخش جدیدی دارد. در مقیاسی بزرگتر شهر اصفهان نیاز به تعریف مکانیسم‌های مشروعیت بخش برابرانه‌تر و متنوع‌تری دارد که بتواند فضاهای شهری‌اش از جمله چهارباغ را سرزنده کند. 
یادداشت از: مهری شاه‌زیدی، پژوهشگر جهاد دانشگاهی
انتهای پیام