بزرگنمايي:

پیام سپاهان - اصفهان- استقرار صنایع آب بر به ویژه در مناطق مرکزی و خشک با توجه به بحران کمبود آب در کشور و همچنین بدون در نظر گرفتن سایر معیارهای ضروری ایجاد این واحدها نظیر حمل و نقل و منابع ارزان و نزدیکی به مراکز صادراتی موجب شد تا این مراکز صنعتی اکنون با مشکلاتی مواجه شوند.
به گزارش ایرنا، در زمان حاضر کلید توسعه پایدار اقتصادی ایران در بخش صنعت، معدن و گردشگری به تاکید صاحبنظران امر با افزایش بهره وری به ازای آب مصرفی است،برآیندها نشان می دهد که آمایش سرزمین مناسبی برای استقرار صنایع از نظر منابع آبی و تراکم جمعیت در استان ها در نظر گرفته نشده است.
کارشناسان امر بر این باورند خشکسالی واقعیت اقلیم ایران است، این پدیده به دلیل رشد نیازهای آبی کشور در بخش های مختلف در سال های آتی شدت خواهد یافت.
بر اساس آمارهای رسمی میزان منابع آب تجدیدپذیر کل ایران 130 میلیارد مترمکعب است که از این مقدار حدود 83 میلیارد مترمکعب آن (93 درصد) به بخش کشاورزی، 5.5 میلیارد مترمکعب (6 درصد) به بخش خانگی و بقیه به بخش صنعت و نیازهای متفرقه دیگر اختصاص دارد.
ایران دارای رتبه چهارم از بین 45 کشوری است که در معرض خشکسالی شدید قرار دارد، در بازه 120 ماه اخیر منتهی به تیرماه سال جاری، 97 درصد مساحت ایران به خشکسالی "انباشته و بلندمدت"دچار شده است و همین موضوع وضعیت ذخیره آبی کشور را در مناطق مختلف را نشان می‌دهد.
بر این اساس، حدود 97 درصد از مساحت کشور با درجات مختلف خشکسالی بلند مدت مواجه هستند که از این میان 5.5 درصد خشکسالی خفیف، 28.5 درصد دچار خشکسالی متوسط ،50 درصد خشکسالی شدید و 13 درصد با خشکسالی بسیار شدید را تجربه می‌کنند و فقط سه درصد از مساحت کشور دارای ترسالی ضعیف و یک درصد ترسالی متوسط و بقیه نواحی از شرایط نرمال هستند.
در واقع میزان آب تجدید پذیر کشور 88 میلیارد متر مکعب و میزان مصرف 97 میلیارد متر مکعب است که این زنگ خطری برای منابع آبی کشور است.
خشکسالی کشور بنا به اظهارات مسوولان امر در 70 سال اخیر بی سابقه است و ایران همچنان در مرحله خشکسالی آب و هوایی قرار دارد، در این نوع خشکسالی با کم شدن نزولات جوی و کمبود آب های زیرزمینی و سطحی مواجه می شویم.
بر اساس گزارش موسسه بین المللی مدیریت آب(IWMI) کشور ایران باید بتواند برای حفظ وضع فعلی خود تا سال 2025 ، 112 درصد به منابع آب قابل استحصال خود بیفزاید، تحقق این مهم نیازمند مدیریت هوشمندانه مصرف آب در بخش آشامیدنی، کشاورزی، خانگی و صنعت است.
این در حالی است که بنا به اظهار کارشناسان، نیمی از صنایع بزرگ در نقاط خشک ایران واقع شده‌اند ،
اگرچه بخش صنعت نقش کمتری در بروز و تشدید بحران آب کشور دارد اما مهم ترین مشکل در این بین استفاده غیر اصولی از ذخایر آبی کشور است.
به گفته مسوولان 430 خوشه صنعتی در کشور شناسایی شده که از این تعداد 36 خوشه در حال اجرا، 16 خوشه امکان سنجی و کار 90 خوشه به اتمام رسیده است.
بر اساس آمار موجود بالاترین سهم مصرف آب در میان گروه های فعالیت صنعتی در بخش "صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی" است و پس از آن "صنایع مواد غذایی و آشامیدنی" و "تولید فلزات اساسی" در مجموع بیش از 40 درصد آب مصرفی صنعت را استفاده می کنند.
صنایع کاغذسازی، پالایشگاه ها، صنایع مرتبط با تولید سوخت هسته ای و تولید زغال کک در ردیف های بعدی قرار دارند.
صاحبنظران معتقدند مکان یابی غیر کارشناسی ، احداث غیر اصولی و نسنجیده واحدهای صنعتی در برخی نقاط کشور، تشدید کمبود آب را به دنبال داشته است.
آنان نبود تکنولوژی به روز در صنایع آب بر، احداث این صنایع در مناطق خشک و کویری ایران بدون برنامه ریزی برای تامین آب و اعمال فشار بر مسوولان برای برداشت از سهم آب مصرفی مردم و کشاورزان از دیگر مشکلات این بخش بر شمرده اند.
این در حالی است که در سال های اخیر بزرگ ترین صنایع فولاد و آهن کشور در بسیاری از نقاط خشک مانند اصفهان، یزد و کرمان استقرار یافته اند که به دلیل مصرف بالای آب بر بحران آب این مناطق تاثیر مستقیم گذاشته اند، از این رو احداث چنین تأسیساتی در فلات مرکزی کشور به مساله چالش بر انگیز تبدیل شده است.
اگر چه برخی صاحبنظران، استقرار صنایع بزرگ کشور در طول دهه های اخیر در فلات مرکزی را به امنیت آن مرتبط دانسته اند اما پیامدهای بلند مدت استقرار این صنایع مانند تنش ها و بحران های آبی و مطرح شدن راهکارهای نو مانند انتقال آب از جنوب کشور به این صنایع و یا انتقال صنایع به حاشیه نقاط پرآب، به اعتقاد متخصصان امر، این پرسش را در ذهن تداعی می کند که آیا هزینه تامین امنیت این صنایع از چنین هزینه های کنونی بیشتر بود؟
بنابراین نخست چرایی تمرکز صنایع سنگین فولاد و ذوب آهن کشور در فلات مرکزی و سپس ضرورت انتقال این صنایع به سواحل خلیج فارس با توجه به تشدید مستمر بحران آب و سیطره تبعات آن بر ساکنان شهرهای فلات مرکزی 2 مساله مهم است که کارشناسان و صاحبنظران نسبت به آن هشدار داده اند.
به عقیده آنان، کاهش منابع آب مورد نیاز این صنایع، مصرف گسترده آب آشامیدنی شهری بدون توجه به هزینه های سنگین تامین آن و نبود استفاده اصولی و هدفمند از پساب پیامدهای خطرناک تمرکز صنایع در نقاط خشک کشور است.
بسیاری از کارشناسان بر این باورند نبود برنامه ریزی دقیق و اتخاذ تصمیمات غیر کارشناسی بخش صنعت در طول سال های متمادی بر مشکل کم آبی دامن زده است، به طوری که امروز توسعه بدون برنامه ریزی این صنایع بر دوش فلات مرکزی سنگینی می کند.
در این میان ، تصویب قانون تعیین تکلیف چاه های آب فاقد پروانه، در دولت پیشین راه را برای قانونی شدن و پروانه دار شدن ده ها هزار چاه غیرقانونی که در شهرک های صنعتی حفر شده باز کرد که این امر افت شدید سطح سفره های زیر زمینی همچنین بر هم زدن تعادل اکوسیستم محدوده جغرافیایی استقرار صنایع را به دنبال داشته است.
اصفهان پس از یزد، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان یکی از استان هایی است که در سالجاری بطور جدی با پدیده خشکسالی روبروست.
بررسی گزارش های وضعیت آب و خشکسالی بیانگر این است که استان اصفهان بدترین روزهای خشکسالی در مقایسه با میانگین 40 سال اخیر را تجربه می کند.
شدت این پدیده در مرکز، شرق و جنوب شرقی اصفهان بیشتر از دیگر نقاط این استان است، به گونه ای که 64 درصد از مساحت استان دچار خشکسالی و 22.5 درصد گرفتار خشکسالی شدید و بسیار شدید است.
اصفهان علاوه بر خشکسالی با چالش زیست محیطی نیز مواجه بوده و به وجود آمدن کانون های تولید ریزگرد در اطراف اصفهان، این کلانشهر را به یکی از آلوده ترین و غبارآلوده ترین مناطق کشور تبدیل کرده است.
این تنها گوشه ای از تبعات استقرار صنایع بزرگ در اصفهان است.
اکنون از یکهزار و 400 میلیون مترمکعب حجم سد زاینده رود تنها 135 میلیون مترمکعب یعنی 9 درصد آن آب دارد، همچنین علاوه بر طرح هایی که برای احیای زاینده رود مطرح شده اما تغییرات اقلیم و نیز کمبود بارش ها احیای این رودخانه را با مشکلاتی مواجه کرده است.
به باور کارشناسان امر، اصفهان درست در بدترین شرایط کم آبی، به دلیل استقرار صنایع بزرگ آب بر ، با تهدیدهای جدی رو به روست به طوری که به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه ای اصفهان در حالی که آب های زیرزمینی از منابع راهبردی (استراتژیک) کشور است اکنون حدود 400 میلیون متر مکعب از این ذخیره راهبردی در استان برداشت می شود که نقش صنعت نیز دراین مقوله بسیار پر رنگ است.
** منابع آبی با استقرار صنایع به قهقرا می رود
معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت در سال جاری در همایش تخصصی امکان سنجی بهره گیری از ظرفیت های دریای عمان در تامین آب کشور دراین خصوص اظهارداشت: برخی صنایع آب بر را در فلات مرکزی و مناطق کم آب مستقر کردیم که ادامه این روند کشور را در زمینه منابع آبی به قهقرا می برد.
به گزارش ایرنا، برات قبادیان افزود: وقتی منابع آب بر و انرژی بر در فلات مرکزی و استان های کم آب مستقر می شود، این نشان از بی دقتی ما در مدیریت دارد.
وی ادامه داد: در دنیا آب به آب معدنی، آشامیدنی ، بهداشتی، کشاورزی و صنعت تقسیم می شود در حالی که که تعریف ما از آب فقط همان آب است و هر وقت هم که مشکل کم آبی مطرح می شود می گوییم ایران کشوری کم آب است بدون اینکه تلاشی برای جبران آن بکنیم.
معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: نزولات آسمانی 400 میلیارد متر مکعب در سال است که از این میزان 70 درصد آن تبخیر می شود و فقط 30 درصد را در اختیار داریم که استفاده کنیم؛ بنابراین باید با مدیریت صحیح به طور درستی از این میزان آب در اختیار بهره برداری کنیم.
وی با بیان اینکه میزان مصرف آب در ایران 96 میلیارد متر مکعب و ذخیره پشت سدها 38 میلیارد متر مکعب است ، افزود: اکنون مدیریت منابع آبی به روش های سنتی جواب نمی دهد.
وی اظهارداشت: سیاست نادرست توسعه یکی از اتفاقات ناخوشایندی است که در کشور رخ داده است به عنوان مثال تلاش می کنیم در زمینه تولید گندم و یا دانه های روغنی خودکفا شویم اما به چه قیمتی، هندوانه می کاریم تا صادر کنیم در حالی که هر یک کیلو هندوانه به 400 لیتر آب نیاز دارد، کدام عقل سلیمی آنرا قبول می کند.
قبادیان گفت: بنابر اعلام مجامع بین المللی اگر میزان برداشت آب یک کشور از منابع تجدیدپذیر آن بیشتر از 40 درصد باشد آن کشور با بحران روبرو می شود در حالی که ما بسیار بیشتر از این برداشت می کنیم، در واقع سیاست گذاری و مدیریت نادرست منابع مشکلاتی را به وجود آورده است.
** انتقال آب مشکل صنایع را حل نخواهد کرد
قبادیان ادامه داد : برخی افراد از مشکلات آب و محیط زیست در کشور به عنوان بحران یاد می کنند در حالی که به نظر من این اَبَر بحران است و تا زمانی که چنین چالش هایی در کشور باشد دیگر به هیچ دشمنی نیازی نیست.
معاون وزیر صنعت معدن و تجارت اضافه کرد : سالانه در کشور 30 تا 40 میلیارد متر مکعب فاضلاب تولید می شود که با توجه به بحران کم آبی و خشکسالی فقط حدود پنج درصد آن بازیافت و دوباره به چرخه بر می گردد در حالی که در برخی از کشور این رقم بازگشت 90 درصد است.
وی اظهارداشت: در وزارت صنعت، معدن و تجارت تصفیه فاضلاب را در دستور کار قرار دادیم و قرار است با استفاده از فناوری های روز دنیا و تجربه جهان با جدیت به آن بپرداریم.
معاون وزیر صنعت معدن و تجارت تاکید کرد : تا زمانی که نگاه ها و نحوه مدیریت منابع آبی از سنتی به مدرن تغییر نکند حتی با انتقال آب هم نمی توانیم کاری از پیش ببریم و مشکلی حل نخواهد شد.
قبادیان با اشاره به نگاه مسوولان بر تولید و اشتغال تصریح کرد : کلید توسعه پایدار اقتصادی ایران در بخش صنعت، معدن و گردشگری با افزایش بهره وری به ازای آب مصرفی است.
قبادیان افزود: تدوین استانداردهای آب برای مناطق مختلف، تغییر پارادیم مدیریت عرضه و تقاضا از سنتی به مدیریت با رویکرد توسعه پایدار، به حداقل رساندن میزان مصرف آب، بازیافت و در آخر استفاده از ظرفیت های خلیج فارس و دریای عمان می تواند راه های خروج از بحران آب در کشور باشد بدون اینکه به انتقال آب نیازی باشد.
**صدور مجوز فعالیت صنایع آب بر در شهرهای ساحلی
معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست خرداد امسال در نشستی مشترک درباره آلودگی هوا و گرد و غبار اظهارداشت: مجوز فعالیت صنایع آب بر تنها در شهرهای ساحلی کشور صادر می شود.
به گزارش ایرنا، عیسی کلانتری افزود: یکی از عوامل بروز کم آبی در برخی از استان های کشور از جمله اصفهان، تبریز و مرکزی، توسعه صنایع آب بر در این استان ها و نبود آمایش سرزمینی در کشور است.
وی ادامه داد: اکنون 80 درصد جمعیت کشورهای دنیا در سواحل این کشورها مستقر شده اند در حالی که تنها 2 درصد جمعیت مردم ایران در سواحل جنوبی ساکن هستند که انتقال صنایع آب بر به این سواحل نقش مهمی در افزایش جمعیت در این نقاط به همراه دارد.
* وضعیت کنونی حوضه زاینده رود بحرانی است
مدیر سد و نیروگاه زاینده رود آب منطقه ای اصفهان در گفت و گو با ایرنا، اظهارداشت: با توجه به خشکسالی، تغییرات اقلیم و کاهش رطوبت خاک، وضعیت کنونی حوضه زاینده رود بحرانی است.
محمود چیتیان افزود: میزان بارش ها در محل شاخص کوهرنگ(کوه های زاگرس مرکزی) در زمان حاضر خوب است اما با توجه سیر خشکسالی، تغییرات اقلیم و رطوبت خاک، این حوضه در شرایط بحرانی قرار دارد.
مدیر سد و نیروگاه زاینده رود آب منطقه ای اصفهان ادامه داد: با توجه به بارگذاری های زیادی که روی حوضه زاینده رود انجام شده، تامین آب جدید(آب بین حوضه ای) ضروری است.
وی با اشاره به این که منابع آب صنایع باید تامین شود، گفت: استفاده از پساب بعنوان یک منبع دائمی برای صنایع باید مورد توجه قرار گیرد.
چیتیان تصریح کرد: آب رودخانه یک منبع غیردائمی اما پساب یک منبع دائمی است و صنایع بزرگ برای رفع نیاز آبی خود باید پساب را بازیابی و به اندازه استاندارد استفاده کنند.
وی صرفه جویی در همه مصارف اعم از آشامیدنی، صنعتی و کشاورزی در شرایط کنونی را ضروری و اجتناب ناپذیر دانست.
**نبود آمایش سرزمین برای استقرار صنایع
مدیر سد و نیروگاه زاینده رود آب منطقه ای اصفهان در ادامه یادآور شد: آمایش سرزمینی مناسبی برای استقرار صنایع از نظر منابع آبی و تراکم جمعیت استان اصفهان در نظر گرفته نشده است.
بهشت‌آباد، طرح انتقال آب از استان چهارمحال و بختیاری به استان اصفهان است که طبق آن قرار است با احداث سدها و تونل‌هایی، سالانه حدود یک میلیارد مترمکعب آب به فلات مرکزی ایران انتقال داده شود.
حوضه آبریز زاینده رود دارای 26 هزار و 917 کیلومتر مربع است که 92.9 درصد آن در استان اصفهان و 7.1 درصد در استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد. زاینده رود به طول بیش از 360 کیلومتر، بعنوان بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران از کوه‌ های زاگرس مرکزی سرچشمه می گیرد و در نهایت به تالاب بین المللی گاوخونی در شرق اصفهان می‌ ریزد.
**بیشتر صنایع اصفهان، اعتبار طرح های آبی را پرداخت نکردند
به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه ای اصفهان بر اساس مصوبه های کارگروه استانی سازگاری با کم آبی مقرر بود صنایع آب بَر استان، اعتبار طرح های این کارگروه را تامین کنند که تاکنون بیشتر آنها به تعهد خود عمل نکرده اند.
مسعود میرمحمدصادقی در جلسه اخیر کارگروه استانی سازگاری با کم آبی در استانداری اصفهان، افزود : بر اساس مصوبه این کارگروه مقرر شد چهار هزار و 500 میلیارد ریال اعتبار از محل ما به ازای تامین آب پایدار برای صنایع آب بَر استان برای اجرای طرح ها و برنامه های سازگاری با کم آبی پرداخت شود.
وی ادامه داد : بنابراین هر کدام از صنایع استان که میزان آب مصرفی آنها بیشتر از 100 هزار متر مکعب است متناسب با میزان مصرف آب، باید هزینه ای را به صندوق مربوط به کارگروه سازگاری با کم آبی پرداخت کنند.
به گفته وی همچنین مقرر بود قراردادی با صنایع آب بَر استان منعقد شود تا آنها این هزینه ها را به صورت اقساط پرداخت کنند که تاکنون این قرارداد فقط با سه واحد صنعتی بسته شده است.
میرمحمدصادقی خاطرنشان کرد: این سه واحد صنعتی تاکنون در مجموع 800 میلیارد ریال پرداخت کردند و یکصد میلیارد ریال سازمان برنامه و بودجه برای پرداخت خسارت خشکسالی به کشاورزان به این صندوق واریز کرده که در مجموع 900 میلیارد ریال شده است.
وی با اشاره به اینکه مقرر بود این اعتبار برای سه محور اصلی تعدیل آسیب های اجتماعی و اقتصادی در حوضه آبریز زاینده رود، طرح انتقال پساب برای مصارف کشاورزی شرق اصفهان و ساماندهی رودخانه زاینده رود هزینه شود، افزود: تاکنون از اعتبار پیش بینی شده 900 میلیارد ریال پرداخت شده که از آن 503 میلیارد ریال برای خسارت کشاورزان، 243 میلیارد ریال برای آبرسانی سیار و نجات باغ ها و 50 میلیارد ریال برای تامین بذر هزینه شده است.
*صنایع به تعهدات خود عمل کنند
به گفته رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان اصفهان در این جلسه کارگروه سازگاری با کم آبی به مدیریت استان ها اجازه داده است که در ازای آبی که صنایع از منابع آبی استفاده می کنند، آب بها گرفته و صرف مصوبه های مورد تایید استان شود.
به گزارش ایرنا، نعمت الله اکبری افزود: با محاسبه های انجام شده مشخص شد که می توان اعتبار چهار هزار و 500 میلیارد ریالی از صنایع استان اصفهان برای اجرای مصوبه های کارگروه سازگاری با کم آبی تامین کرد که تاکنون 900 میلیارد آن وصول شده است.
وی با تاکید بر اینکه همه صنایع آب بَر مکلف به امضای قرارداد برای پرداخت این آب بها هستند، تصریح کرد : صنایع باید به تعهدات خود عمل کنند تا سه محور تعدیل آسیب های اجتماعی و اقتصادی در حوضه آبریز زاینده رود، طرح انتقال پساب برای مصارف کشاورزی شرق اصفهان و ساماندهی رودخانه زاینده رود پیش رود.
** ضرورت انتقال صنایع فلات مرکزی به مکان مناسب
یک کارشناس منابع آب در این خصوص به ایرنا گفت: استقرار برخی صنایع مانند فولاد و آهن در اصفهان به عنوان منطقه کم آب توجیه آمایشی ندارد.
ویدا صادقی راد با بیان اینکه بهترین راهکار برای رفع تعارض های ناشی از این موضوع برنامه ریزی بلند مدت برای انتقال این صنایع آب بر به محل های مناسب است، افزود: با توجه به تعارض های سیاسی و اجتماعی حاصل از کم آبی در این استان و سایر استان های همجوار آن ادامه استقرار این صنایع نه تنها مشکلی را حل نخواهد کرد بلکه کم آبی و نتایج حاصل از آن را تشدید خواهد کرد.
این کارشناس با انتقاد از اینکه به اصل آمایش سرزمین در استقرار صنایع توجه نشده است، افزود: بر اساس این اصل باید صنعت را در کنار آب ایجاد کنیم نه اینکه آب را برای انتقال به صنعت انتقال دهیم.
وی افزود: توسعه پایدار در هر منطقه فقط به ایجاد واحدهای صنعتی محدود نمی شود بلکه باید بررسی کرد بر اساس آمایش سرزمین در هر منطقه با توجه به شرایط زیست محیطی و توان سیستمی چه ظرفیت ها و مزیت هایی برای توسعه وجود دارد.
صادقی راد با اشاره به وجود ظرفیت های بالقوه اقتصادی فلات مرکزی مانند گردشگری و معدن خاطر نشان کرد: مادامی که بستر مساعد برای توسعه پایدار در این محدوده وجود دارد روی آوردن به صنایع و توسعه شهرک های صنعتی با وجود کم آبی عقلانی نیست و این مساله باید با ورود کارشناسان و ارائه راهکارهای دور اندیشانه بررسی و به طور اصولی حل شود.
به اظهار کارشناسان، نیمی از صنایع بزرگ در نقاط خشک ایران واقع شده‌اند که این مساله به دلیل رخداد بحران آب مهم ترین نقطه کشور را با چالش جدی مواجه کرده است.
استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان گفت : وقتی صنایع ایجاد شود ، جمعیت هم افزایش می یابد و در پی آن تامین آب آشامیدنی جمعیت و صنایع نیز افزایش خواهد یافت.
مهدی بصیری جانمایی صنایع آب بر در ایران را راهبرد اشتباه و انتقال آب برای این واحدهای تولیدی را از روش های مختلف از طریق لوله هزینه بر دانست.
وی اظهارداشت : با تدبیر اصولی و برنامه ریزی شده این صنایع می توانستند در مکان های مناسب ایجاد شوند تا خسارتهای ناشی از آن از جمله زیست محیطی نداشته باشند.
این استاد دانشگاه تصفیه پساب را راهبرد دیگر تامین آب این صنایع اعلام و اضافه کرد : تصفیه آب پساب نیازمند فناوری روز و هزینه بر بوده که این امر مهم نیز محقق نشده است.
بصیری یادآور شد : با توجه مشکلات فرارو، صنایع فولاد و ذوب آهن نیز در این مناطق روز به روز توسعه یافته است.
6026/9861