چاپ

پیام سپاهان - مطابق آمارهای رسمی 10 درصد اراضی خشک دنیا بیابانی است که این آمار در ایران 20 درصد و در استان اصفهان 30 درصد است، همچنین کل مساحت اراضی بیابانی کشور 32.5 میلیون هکتار است که 10 درصد آن در استان اصفهان واقع شده و با توجه به وجود 22 استان بیابانی کشور، این نسبت قابل توجه است.
نیاز انسان ها به توسعه از یک سو نه تنها عاملی برای پیشرفت و زندگی بهتر می‌شود، اما از سوی دیگر برای این پیشرفت بعضاً با دخل و تصرف بسیاری در طبیعت، تخریب جنگل ها، چرای مفرط، بوته‌زنی و بوته‌کنی، آبیاری غلط، عدم استفاده بهینه از زمین‌ و قابلیت آن، تبدیل بی‌رویه زمین‌های مرتعی به دیم‌زار، رعایت نکردن موازین علمی در شخم زمین، کشت فشرده و نامناسب در زمین‌های کشاورزی، تغییرات آب و هوایی، افزایش جمعیت و نیاز انسان ها به موادغذایی بیشتر و شرایط متغیر اجتماعی و اقتصادی شرایطی را در مسیر حرکت طبیعت به سمت بیابان‌زایی فراهم می کند.
باید توجه داشت که جدای از عوامل زیستی، تغییرات آب و هوایی و کمبود بارش ها، فعالیت های انسانی نقش بسزایی در فرسایش زمین و پیشروی بیابان‌ها دارند، از این رو در تقویم جهانی امروز (17 ژوئن مصادف با 27خرداد) روز جهانی بیابان‌زدایی اعلام شده و کشورهای مختلف سعی می کنند برنامه هایی را در این زمینه به اجرا درآورند.
باید توجه داشت که اصفهان در منطقه خشک کشور واقع شده است و این استان در برهه ای از زمان و در طول سال درگیر باد و ذرات گرد و غبار است و از سوی دیگر بحران آب و گسترش بیابان به خصوص در منطقه شرق اصفهان و خشکی تالاب گاوخونی شرق اصفهان مزید بر علت شده است.

بنابر آمارهای رسمی هشت شهرستان بیابانی از جمله نائین، خور و بیابانک، اردستان، نطنز، آران‌وبیدگل، کاشان، اصفهان و برخوار در استان اصفهان هستند که یک میلیون و 92 هزار هکتار از اراضی بیابانی استان کانون بحران فرسایش بادی و یک میلیون و 890 هزار هکتار مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی است.
در دنیا دو نوع بیابان طبیعی و اقلیمی و بیابان انسانی وجود دارد که بیابان‌های طبیعی ناشی از اقلیم و فرایندهای زمین شناسی است و انتظار باد، طوفان، شوری خاک و ... از آن می رود، چرا که ذات طبیعت است، اما مشکل اصلی در بیابان زایی انسانی است.
به گفته رئیس اداره امور بیابان منابع طبیعی استان اصفهان، شدت زیاد کانون های بحران حادثه ساز استان در منطقه سگزی و محور انارک- نایین است و با توجه به اینکه این کانون ها به مناطق زیستی و اقتصادی خسارت وارد می کنند، آنها را کانون های بحران می نامند و در اولویت اجرا برای مقابله با بیابان زایی هستند.
حسینعلی نریمانی می‌گوید: بیابان‌های محور انارک-نایین طبیعی و در روند مشخص اشکال ایجاد می‌کند، اما و بیابان‌های دشت سگزی انسانی و بنابر مداخلات انسانی پیشروی دارد، با این وجود از سال 1349 موضوع بیابان زدایی در استان اصفهان آغاز شده و تا به امروز 307 هزار هکتار از کانون های بحران استان از طریق نهال کاری سازگار با اقلیم استان و یا جنگل های دست کاشت مهار شده است.
به طور قطع شناسایی مناطق بیابانی و مطالعه آن می تواند مقابل پیشروی بیابان‌ها به خصوص بیابان های انسانی را بگیرند. بنابر اعلام رئیس اداره امور بیابان منابع طبیعی استان اصفهان، از سال 81 مطالعات بیابان‌ها استخراج شده است و مبنای فعالیت دفتر بیابان و ادارات استان ها، همان مطالعات است و بیابان‌زدایی 307 هزار هکتار در استان براساس این مطالعات انجام شده است و یکی از دستاوردهای آن محافظت از 730 کیلومتر جاده های ترانزیت و آسفالت، 270 کیلومتر راه آهن، 38 هزار هکتار از اراضی کشاورزی و 1600 کیلومتر تاسیسات و شبکه‌های آبیاری بود، همچنین از دو فرودگاه شهید بهشتی و فرودگاه نظامی شهید بابایی و بیش از 20 شهر و 216 روستا از این طریق حفاظت شده است.
اما باید توجه داشت که با وجود طرح های بیابان زدایی همچنان بیابان زایی اقلیمی ناشی از خشکسالی و کم بارشی البته با روندی مشخص در دنیا و همچنین ایران در حال رخ دادن است، اما به گفته نریمانی، بیابان زایی انسانی نه تنها در ایران بلکه در دنیا هنوز اندازه گیری نشده است و به طور قطع هر چه قدر دستگاه‌ها و سرمایه گذاران به طبیعت و حفظ خاک اهمیت کمتری دهند به همان اندازه تخریب خاک بیشتر خواهد شد.
او از جمله دلایل پیشروی بیابان در مناطقی بحرانی اصفهان همچون دشت سگزی را معادن گچ و خاک‌رس و هرگونه برداشت سطحی از خاک می داند و می گوید: متاسفانه در برهه ای از زمان برداشت از این معادن و کوره های گچ، میزان تخریب و بیابان زایی این منطقه را افزایش داد.

نریمانی ادامه می دهد: پیش از این 73 معدن گچ در استان اصفهان وجود داشت که بخشی از آنها از سوی محیط زیست تعطیل شد، اما با برخی پیگیری ها متاسفانه بخشی از این معادن در اصفهان مشغول فعالیت شدند، البته تا دو سال آینده قرار است تمام این معادن تعطیل شوند، اما بهتر بود این معادن اکنون تعطیل شده بودند.
رئیس اداره امور بیابان منابع طبیعی استان اصفهان می گوید: حتی موافقت شده تا کوره های گچ‌پزی به شرط تغییر کاربری، جای آنها تغییر کند و در صورت این اقدامات شرایط ایجاد گرد و غبار از بین می رود و امیدواریم تا سال 1400 تمام این موارد به خصوص در دشت سگزی برطرف شود.
او تصریح می‌کند: دشت سگزی یکی از کانون های بحران فرسایش بادی استان اصفهان است که با اقدامات صورت گرفته شرایط آن اکنون به صورت پایدار باقی مانده، اما در صورت عدم کنترل برداشت و تعطیلی نشدن کوره های گچ و همچنین تخصیص نیافتن پساب از تصفیه خانه شمال برای مقابله با طرح بیابان زدایی، این پایداری از بین می رود و دوباره به سمت شرایط ناپایدار خواهیم رفت، همچنین دشت انارک و نصرآباد آران و بیدگل اکنون در شرایط پایدار قرار دارند و اگر بر روی آن کار نشود، دوباره به مرحله بحران می رسند.
به گزارش ایسنا، پیگیری پیامدهای ناشی از بیابانی شدن سرزمین‌ها موضوع مهمی است که بنا بر دیدگاه کنواسیون مقابله با بیابان‌زایی، در مناطق روستایی که مردم وابستگی زیادی به اراضی حاصلخیز دارند، تخریب سرزمین عامل اصلی مهاجرت اجباری محسوب می‌شود، به همین منظور توجه و تمرکز بر اقدامات مقابله‌ای برای بیابان‌زایی نیاز به جدیت بیشتری در کشور و به خصوص استان اصفهان دارد چرا که بنا بر آمارهای رسمی تا سال 2025، 1.8 میلیارد نفر در دنیا کمبود آب مطلق را تجربه خواهند کرد و تا سال 2045، حدود 135 میلیون نفر به علت بیابان زایی آواره خواهند شد.