چاپ

پیام سپاهان- فرهنگ غذایی، مجموعه‌ای از فعالیت‌های آشپزی، علاقه مندی ها، اطلاعات عمومی، اعتقادها، ممنوعیت‌ها و چگونگی تولید و مصرف غذا در جامعه و برخاسته از تاریخ و ویژگی‌های اجتماعی، جغرافیایی، اقتصادی، جمعیتی، فرهنگی و مذهبی آنهاست و می‌توان، شیوه‌های زندگی و رفتاری و باورهای مردم را از آن استخراج کرد.

بر اساس فرهنگ غذایی ایرانی‌ها، غذا و سُفره از دیرباز تا به امروز از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار است و حتی این اعتقاد و باور عمومی وجود دارد که غذا، نعمت خداست و بی احترامی به آن، مورد نکوهش قرار می‌گیرد.

در سده اخیر به دلیل گسترش شهر نشینی و صنعتی شدن جوامع، سبک زندگی و همچنین مصرف غذایی مردم در سراسر دنیا از جمله ایران، تغییر کرده و کمتر می‌توان آثاری از فرهنگ غذایی کهن آنها را دید.

این در حالی است که به گفته استادان و محققان، ایران دارای فرهنگ غذایی غنی و بسیار متنوعی است که می‌توان با احیا کردن آن علاوه بر آگاهی بخشیدن به مردم در تهیه و مصرف غذای سالم، از این ظرفیت برای توسعه مباحثی مانند گردشگری غذا نیز استفاده کرد.

برگزاری این نمایشگاه، فرصت خوبی را در اختیار مردم قرار می‌دهد تا با فرهنگ غذایی و رسم پذیرایی و ارزش‌ها و میراث تاریخی و فرهنگی سرزمین خود در سده‌های گذشته آشنا شوند و پیوندی بین دیروز و امروز است.

چگونگی فرهنگ عمومی غذایی، عوامل شکل گیری، رویه تغذیه و آداب آن در این دوران، چگونگی این آداب در دربار صفوی، ظروف ویژه پذیرایی، سرو غذا، شیوه نشستن و خوردن آن، مشاغل و اماکن مربوطه و نسخه‌های خطی مرتبط، مطالبی است که در این نمایشگاه به آنها پاسخ داده می‌شود.

یکی از بازدید کنندگان این نمایشگاه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: این نمایشگاه، اطلاعات خوبی درباره مشاغل و مناصب مختلف برای آماده کردن غذا در کاخ صفویه در اختیار مردم قرار می‌دهد به طوری که بسیاری از این مباحث برای ما تازگی داشت.

مجید بهرامی با بیان اینکه در بخشی از نمایشگاه غذاهای دوره صفوی به همان روش قدیمی، تهیه شده بود، افزود: شربت‌هایی نیز از آن دوره معرفی و تهیه شده بود که بازدیدکنندگان با پرداخت هزینه می‌توانستند آنها را بخرند.

وی، برپایی این قبیل نمایشگاه‌ها را اقدام بسیار خوبی برای آشنایی هرچه بیشتر مردم با فرهنگ غنی و اصیل ایرانی دانست و تاکید کرد: بهتر است این نمایشگاه‌ها به تعداد بیشتر و در مکان‌های عمومی که رفت و آمد مردم بیشتر است، برگزار شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه هنر اصفهان در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه نمایشگاه "آداب سفره داری و مهمان‌پذیری دربار صفوی" دوم تیر در کاخ موزه چهلستون پایان یافت، اظهار داشت: این نمایشگاه برای نخستین بار در کشور با هدف کارآفرینی در عرصه فرهنگ و هنر برپا شد و به منظور استفاده از رویکردهای خلاقانه سعی در احیا، بازسازی و اشاعه ارزش‌ها و میراث رو به زوال و فراموشی دارد.

مرضیه حکمت افزود: این نمایشگاه با همکاری دانشجویان رشته موزه و گروه کارآفرینی و ارتباط با جامعه معاونت پژوهشی دانشگاه هنر اصفهان، پژوهشگران و کارشناسان تاریخ ایران از دانشگاه اصفهان، مرکز اسناد و کتابخانه ملی در اصفهان و اداره کل میراث فرهنگی استان برگزار شد.

وی با بیان اینکه در این نمایشگاه میراث معنوی فراموش شده در بخش فرهنگ غذایی احیا شده است، تصریح کرد: برگزارکنندگان نمایشگاه هدف‌های رفتاری، عاطفی و آموزشی را در این نمایشگاه دنبال می‌کنند و گروه هدف آنها، عامه مردم هستند.

حکمت با اشاره به اینکه تقویت موزه گردانی از اهداف برپایی این نمایشگاه است، اضافه کرد: چهار بخش برای این نمایشگاه تعریف شده که بخش نخست شامل عوامل زمینه ساز است یعنی درباره خصوصیت دولت صفوی و اینکه چه تأثیری در آداب غذایی داشته است، اطلاع رسانی می‌شود.

وی، بخش دوم را وجود فتوت نامه‌های مذهب شیعه و اسناد تاریخی ذکر و تصریح کرد: در این نمایشگاه فتوت نامه سلطانی معرفی شده که مطالعه آن گویای چگونگی بافت اجتماعی کشور در عهد صفوی و شکل گیری شیعه است به عنوان مثال از این دوران این موضوع رواج یافت که مردم به هنگام خوردن آب، " یا حسین " می‌گویند.

فتوت‌نامه، عنوان آثاری منظوم و منثور با صبغه عرفانی و باطنی‌، در تعلیم و شرح آداب، رسم‌ها، اعتقادات و اخلاقیات در آئین فتوّت یا جوانمردی است.

این استاد دانشگاه، بخش سوم نمایشگاه را گروه شاهد یعنی مردم عادی خواند و گفت: در این بخش هدف نمایشگاه این است که مردم را با تفاوت‌های آداب سفره داری و فرهنگ غذایی در دیروز و امروز آشنا کنند.

حکمت با بیان اینکه در بخش چهارم نیز به معرفی روش‌های غذا خوردن در دربار صفوی از شاه گرفته تا سایر اعضای دربار، پرداخته شده است، افزود: 23 شغل و منصب در ارتباط با تولید و توزیع غذا در دربار صفوی شناسایی شده است از جمله حلواچی باشی، سلاخ باشی، انباردار باشی، تحویل دار و سفره چی باشی.

وی با اشاره به اینکه در بخش رفتاری، در این نمایشگاه علاوه بر اینکه روش پخت غذاهای تاریخی ایران مانند آش اوماج و خورشت یخنی و تهیه برخی شربت‌ها مانند شاه عباسی معرفی شده است، تاکید کرد: ما در صدد هستیم تا حس غرور ملی مردم افزایش یابد.

حکمت با تاکید بر اینکه مردم کشورمان دچار فقر مشهود درباره فرهنگ غذایی هستند، گفت: آنقدر که مردم با شخصیت‌های خارجی مانند یانگوم در سریال‌های کره‌ای آشنا هستند با فرهنگ غذایی و تاریخی خودمان آشنایی ندارند.

مدیر گروه موزه دانشگاه هنر اصفهان افزود: برای رفع این مساله، در این نمایشگاه چندین نسخه خطی و قدیمی از آداب سفره داری گذشته در معرض دید مردم قرار گرفته از جمله 2 کتاب " کارنامه " و " ماده الحیات " که درباره آشپزی در دربارهای ایران در 400 سال گذشته است.

وی با بیان اینکه به عنوان مثال بر اساس اسناد تاریخی، در زمان شاه اسماعیل، اغلب خوراکی‌ها با گوشت طبخ می‌شد، ادامه داد: اما در دوران شاه عباس، بیشتر غذاهای درباری با دانه‌ها، حبوبات و مغزیجات طبخ می‌شد و غذاهایی مانند مرصع پلو، کشمش پلو، باقالی پلو و آلبالو پلو رواج داشت.

حکمت با اشاره به اینکه بر اساس اسناد تاریخی، ایرانیان در گذشته 2 وعده غذایی اصلی یعنی صبحانه و شام داشتند، خاطرنشان کرد: گنجاندن نهار به عنوان وعده غذایی اصلی از زمان قاجار و بر اساس الگوهای اروپایی وارد کشورمان شد.

وی با تاکید بر اینکه ما دارای گنجینه عظیمی از دانش تاریخی بویژه در بخش فرهنگ غذایی هستیم، تصریح کرد: لازم است بین مردم و این دانش، ارتباط برقرار و مطالب تاریخی به گونه‌ای بیان شود که برای مردم، قابل درک و تصور باشد و در این نمایشگاه تلاش شد تا این امر اتفاق بیفتد.

یک کارشناس و پژوهشگر تاریخ ایران و فرهنگ غذایی در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: برپایی نمایشگاه آداب سفره داری و مهمانپذیری دربار صفوی باعث آشنا شدن مردم با ارزش غذایی دوران گذشته و تأثیر آن در بهداشت و سلامت غذایی افراد نیز می‌شود.

مهشید سادات اصلاحی با بیان اینکه انواع غذا در مراسم مختلف مانند عزاداری‌ها و جشن‌ها در این نمایشگاه معرفی شده است، افزود: همه مطالب و غذاهای موجود در نمایشگاه از نسخه‌های خطی و قدیمی و سفرنامه‌ها استخراج شده است.

وی با اشاره به اینکه انواع شربت‌ها و لقمه‌های غذایی و شاهی عصر صفوی نیز در کافه‌ای که در کنار نمایشگاه، راه اندازی شد، ارائه شده است، خاطرنشان کرد: در صدد هستیم تا این قبیل نمایشگاه‌ها گسترش یابد و فرهنگ غذایی کشورمان در دوره‌های مختلف به مردم معرفی شود.

اصلاحی با بیان اینکه در پایان نامه دانشگاهی خود درباره موضوع خوراک دوره قاجار تحقیق کرده است، تاکید کرد: این کار به بسیاری از سوالات مردم درباره فرهنگ، سبک زندگی و آداب گذشتگان در زمینه غذا خوردن پاسخ می‌دهد و حتی می‌تواند منجر به احیا شدن آنها شود.

نمایشگاه آداب سفره داری و مهمانپذیری دربار صفوی از 23 خرداد در کاخ موزه چهلستون برپا و تا دوم ماه تیر پذیرای بازدیدکنندگان و گردشگران بود.