fiogf49gjkf0d
عصر صنعت چاپ فرا رسيده و دستگاه هاي پر هياهوي چاپ، صداي قيژ قيژ سر خوردن قلم بر کاغذ را در خود محو و کمر شوق و انگيزه هنرمندان خوشنويس را در زير سايه سنگين دستگاه هاي چاپ فوري و ديجيتال خرد ساخته است.
ديگر خبري از خطوط نسخ، ثلث، ريحان، شجري، تعليق، معلي و کوفي نيست و به جاي آن صفحات کتب و برگه ها پر شده از فونت هاي تيتر، نازنين، هما، ميترا، مدير و زر که نه تنها روح را از متون ربوده اند بلکه ديگر خوشنويسي را با نواي خوش قلم آشنا نمي سازند.
خطوطي که رفته رفته جاي هنرهاي قديمي و زيبايي شناسانه هنرمندان طول تاريخ را گرفته و امروز ديگر اثري از آثار آن در فضاي شهري و معماري هاي نو به چشم نمي خورد.
هنري مقدس که مي تواند با زيبايي خود، روح را در کالبد شهر و جامعه بدمد و با لطافت خود چشم هر ناظري را بنوازد.
يکي از اساتيد هنر خوشنويسي و مباني خط معتقد است: خط و هنر خوشنويسي پيشاني هنرهاي اسلامي است تا جايي که هنر قدسي نام گرفته است.
محسن سليماني مي گويد: پژوهشگران حوزه خط مي دانند که متفکران جهان و نيز اروپايي نگرششان به هنر اسلامي بيشتر در حوزه خط است.
وي با بيان اينکه در آيات قرآن به کتابت و قلم توجه شده است افزود: هنر مسيحيت به سمت تجسم رفته است ولي هنر اسلامي جنبه انتزاعي دارد.
سليماني که به طراحي حروف در دانشگاه مي پردازد و سي سال سابقه نقاشي خط و خوشنويسي دارد مي گويد: انواع خطوط و هنر خوشنويسي جايگاه ويژه اي در فرهنگ ديني و ايراني دارد و سهم ايراني ها در پيدايش و گسترش خطوط بسيارپررنگ بوده است.
اما در بررسي کوتاه در حوزه پيدايش خط در مي يابيم که خوشنويسي را مي توان شاخص ترين هنر در پهنه سرزمين هاي اسلامي دانست و آن را به مثابه زبان هنري مشترک براي تمامي مسلمانان دانست.
هنر خوشنويسي همواره براي مسلمانان ارزش ويژه داشته است زيرا آن را هنر تجسم کلام وحي مي دانسته اند.
تکامل و تبديل خط به هنر خوشنويسي بيش از هر جاي ديگر در ميان مسلمانان به چشم مي خورد و حتي در قرآن نيز در آيه هاي «ن،والقلم و ما يسطرون» و «الذي علم بالقلم» به خط اشاره شده است.
قبل از اسلام در ايران خطوط مختلفي مانند ميخي، پهلوي و اوستايي رايج بود ولي پس از ظهور اسلام ايرانيان الفبا و خطوط اسلامي را پذيرفتند و خط تعليق را مي توان نخستين خط ايراني بعد از اسلام دانست.
سليماني درخصوص تاريخ پيدايش خط در ايران مي گويد: خط ثلث ريشه اي تاريخي دارد و مربوط به قرن سوم هجري قمري است که ابن مقله بيضاوي شيرازي آن را نظام مند کرده و اصول و مباني دوازده گانه مشق نظري را مي نويسد که در زمان حال نيز همين مباني در جهان اسلام تدريس مي شود.
استاد هنر خوشنويسي و مباني خط تصريح کرد: شش خط از جمله ثلث، محقق، ريحان، رقاع، توقيع و نسخ که به نام خطوط سته نام گرفت در طول تاريخ ايران گسترش يافت و به کتابت قرآن، قطعات و کتيبه ها وارد شده و خدمت بزرگي را در تاريخ انجام داد.
وي خطوط کوفي، بنايي، نسخ، ثلث، محقق، ريحان، تعليق، توقيع، اجازه، جلي، ديواني، ديواني جلي، ديواني خفي، رقاع، رقعه، مسلسل، سنبلي، آندلسي يا مغربي، سياق، شجري، شکسته، نستعليق، شکسته نستعليق، معلي، سبحان و استادي را از مهمترين خطوط دانست.
سليماني که بيش از 800 قطعه هنر خطاطي در عتبات عاليات شهرهاي کاظمين، سامرا و نجف انجام داده است اظهار کرد: نيمه اول قرن دوم تا اواخر قرن سوم، 36 نوع خط پديد مي آيد و در قرن چهارم قانون نقطه وارد خط مي شود و مبناي سنجش حروف و کلمات قرار مي گيرد اما هنر خوشنويسي آسيب هايي را نيز در طول تاريخ متحمل شده است از جمله اينکه اواخر دوران صفويه تقريبا دوران رکود خط در ايران است.
وي گفت: عمده آثار خوشنويسي ايران مربوط به دوران هاي ايلخاني، سلجوقي، تيموري است و از اواخر دوره صفويه همه خوشنويسان ما به خط نستعليق روي مي آورند و ساير خطوط منسوخ مي شود و خط ثلث نيز تنها در کتيبه ها ديده مي شود.
اين استاد هنرمند خوشنويس افزود: پس از پديد آمدن خطوط نستعليق و شکسته نستعليق ما ديگر شاهد به وجود آمدن خطي که قابليت و ظرفيت هنر خوشنويسي را داشته باشد در ايران نبوديم.
وي تاکيد کرد: اين يکي از آسيب هايي است که ورود صنعت چاپ در ايران و نگاه گرافيک معاصر جامعه جهاني بر جنبه هاي هنري خط وارد ساخته است.
وي معتقد است: مي توان از امکانات صنعت و چاپ در حوزه خط، ادراک فضاي خوشنويسي و فضاي معاصر و نيز ايجاد تلفيق ميان اين دو استفاده بهينه از صنعت چاپ داشت اما متاسفانه ما از اين فرصت ها به خوبي بهره نبرده ايم.
سليماني عنصر سرعت را يکي از آفت هاي جهان معاصر دانست و گفت: در فضاي شهري و گرافيک محيطي، خطوط به صورت فني و عيار حرفه اي هيچگاه ظهور پيدا نمي کند و لطافت هاي خط ديگر در زندگي ما جاري نيست.
وي مي گويد: خطوط ديگر جزئي از معماري، زندگي، فضاي شهري و منسوجات ما نيست و اين امر بايد مورد بررسي قرار گيرد و هنرمندان و مسوولان فرهنگي به آن توجه ويژه داشته باشند.