چاپ

ميرزا محمد رفيع طباطبايي نائيني مشهور به ميرزا رفيعا فرزند سيد حيدربن زين الدين در سال 998 قمرى، مقارن با سومين سال سلطنت شاه عباس اول، در زواره به دنيا آمد و پس از 85 سال عمر با بركت، در اصفهان، در سال 1082 رخ در نقاب خاك كشيد. نسبش از طرف پدر به امام حسن (ع) و از طرف مادر به امام حسين (ع) مي‌رسد. ميرزا ابوالحسن جلوه از حكماي بزرگ دوره قاجار نسبش به اين فيلسوف عالي قدر مي‌رسد.

"سيد الحكماء المتالهين" لقب بارزِ ميزا رفيعا

ميرزا رفيعا يكي از بزرگترين فلاسفه و علماي عصر صفويه است. اساتيد او شيخ بهايي، ميرفندرسكي و ميرداماد بوده‌اند. از شاگردان برجسته ميرزا رفيعا علامه مجلسي، شيخ حر عاملي و سيد نعمت الله جزايري را مي‌توان نام برد. علامه مجلسي در كتاب‌هايش از اين فيلسوف بزرگ با احترام ياد مي‌كند و با عنوان " سيد الحكماء المتالهين" او را مي‌ستايد.

ميرزا رفيعا در فقه، فلسفه، تفسير و حديث استاد مسلم بود. از آثار ارزشمند او مي‌توان "شجره الهيه" در اصول عقايد به فارسي، "شرح اصول كافي" و "شرح صحيفه سجاديه" را نام برد. وي در علوم عقلي و نقلي به درجه کمال رسيد و رشته مطالعاتش در تحقيقات فلسفي و حکمت افزون بود و تاريخ العلماء او را به عنوان حکيمي الهي مي‌شناسد زيرا در فلسفه و حکمت و کلام و منطق يد طولائي داشت.

او در اصفهان حوزه درسي مهمي داشت كه دانشمندان و فضلاي اين شهر از آن بهره گرفتند كه از جمله آنان "علامه ملا محمد باقر مجلسي" ، " سيد نعمت الله جزايري " و " مير محمد معصوم حسيني قزويني " قابل ذكر هستند.

ميرزا رفيعا تاليفات ارزشمندي از خود به جاي نهاده است كه از جمله " اقسام التشكيك و حقيقه" ، "حاشيه بر اصول كافي"، " حاشيه بر شرح اشارات خواجه نصيرالدين طوسي، " الشجره الالهيه" و "ثمره" در تلخيص شجره الهيه را مي توان نام برد .

تدريس فلسفه مشاء با ذوق اشراقي

او از نظر فلسفي پيرو اساتيد خود "ميرداماد" و "ميرفندرسكي" بوده و فلسفه مشاء را آميخته با ذوق اشراقي تدريس مي كرده است.

از ديگر جنبه‌هاى تخصص اين دانشور شيعه، تسلط بر تفسير قرآن است گرچه وى اثر مستقلى در تفسير ندارد، ولى اگر در مباحث فلسفى و كلامى او دقت شود، برداشت‌هاى عميق او از آيات قرآن آشكار است. ميرزا رفيعا گاهي شعر هم مي‌سرود كه در تذكره‌ها اندكي از آن‌ها آمده است.

پس از وفات اين عالم بزرگ در سال 1082 هجري قمري پيكرش را در تخت فولاد به خاك سپردند و به دستور شاه سليمان صفوي بقعه‌اي با شكوه با گنبدي داراي كاشي‌كاري بر سر مزارش ساخته شد.

بقعه ميرزا رفيعا در انتهاي قسمت جنوبي تخت فولاد كه امروز محدوده نيروي هوايي سپاه قرار دارد واقع شده است. معماري اين بقعه به شكل يك بناي هشت ضلعي با گنبد دو پوش است. مزيت گنبد دو پوش، آن است كه علاوه بر كاستن فشار زياد گنبد بر روي بنا، به استحكام و طول عمر آن نيز مي‌افزايد. گنبد ناري شكل آن با كاشي‌كاري اشكال هندسي گوناگون تزيين شده است. رنگ سفيد بر زمينه گنبد بر ساير رنگ‌ها برتري دارد.

در گردنه گنبد دو رديف كاشي‌كاري وجود دارد. رديف اول به خط بنايي مشكي بر زمينه كاشي" آية الكرسي" و اسامي محمد و علي تزيين شده است و در رديف دوم به خط بنايي اسماء الله شامل "يا برهان، يا غفران، يا سبحان و يا منان" تزيين شده است.

در بدنه ديوار بقعه نيز به خط بنايي بر زمينه رنگ سفيد اسامي محمد و علي تكرار شده است.