چاپ

سپاهان نیوز - در هر نظام اخلاقی وجود اراده ای آزاد برای انجام انتخاب ها مهم است. موانع مختلفی در طول تاریخ تفکر بر سر راه اراده آزاد انسانی وجود داشته اند، اما اگر از تعریف صرفا مادی انسان فراتر برویم چشم اندازی برای خروج از این مشکل پیدا می شود.
به گزارش خبرنگار ایسنا _منطقه اصفهان، عاطفه رضایی دانشجوی فلسفه علم دانشگاه اصفهان در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان «جایگاه "اراده آزاد" با توجه به دیدگاه قائل بر حاکمیت عدم "تعین"» به بررسی معنای این دو واژه در متن قرآن پرداخته است.
اراده آزاد همواره از مسائل مهمی بوده که اندیشمندان به آن پرداخته اند. خصوصا در هر نظام اخلاقی اراده ای آزاد برای انجام انتخاب ها مهم است. موانع مختلفی در طول تاریخ تفکر بر سر راه اراده آزاد انسانی وجود داشته اند، از جمله جبری که در برخی از نظام های کلامی به نام تقدیر یا سرنوشت الهی خوانده می شود.
با پیشرفت علم تجربی عوامل دیگری نیز مطرح شدند از جمله امور ژنتیکی یا زیست محیطی، عوامل روان شناسی و اما مهم ترین دوره ای که اراده آزاد با مشکل رو برو شد با ظهور فیزیک کلاسیک بود. در این دوره این دیدگاه به طور قوی به وجود آمد که تمام هستی از قوانین یکپارچه و کلی تبعیت می کند پس می توان تمام رویدادها را با قوانین تجربی تبیین کرد. دیگر احتمال و شانس به معنای عینی آن وجود خارجی ندارد و هر آنچه را به شانس نسبت می دهیم در واقع به خاطر جهل ما به علل یا شرایط اولیه آن رویداد است، زیرا هر چه وجود دارد ضروری بوده است و این ضرورت در مورد همه رویدادها مطرح خواهد بود.
سوال مهمی که طبق این دیدگاه مطرح شد آن بود که آیا اعمال و کنش های انسانی نیز شامل این جبر و ضرورت حاکم بر رویدادها می شوند؟ اگر این گونه باشد هیج جایی برای اراده آزاد انسانی باقی نمی ماند و همه اعمال انسان حاصل قوانین طبیعی خواهد بود و هیچ مسئولیتی در قبال آن متوجه انسان نخواهد بود. نتیجه این امر تزلزل در اساس نظام های اخلاقی است. با ظهور فیزیک جدید و اصل عدم قطعیت این پرسش مطرح شد که آیا دفاع از اراده آزاد بر اساس قول به عدم تعین ساده تر نیست؟ در پاسخ باید گفت اگر منظور از عدم تعین، معرفت شناسانه باشد (نظریه اینشتین) هم چنان اصل حاکمیت تعین بر واقعیات امور نقض نشده است، بلکه این نظر اظهار می دارد علل یک رویداد به طور قطعی قابل شناخت نیست. اما اگر منظور عدم تعین، این باشد که عدم تعین در متن واقع حاکم است (نظریه هایزنبرگ) این دیدگاه می تواند زنجیره قطعی علل را دچار گسست کند، اما لزوما نمی تواند اراده آزاد را تبیین کند. دو مشکل مطرح است اولا عدم تعین کوانتومی مربوط به حوزه کوانتومی است، اما افعال انسانی مربوط به ابعاد بزرگ است. مشکل دیگری که افرادی مثل تیم مادلین به آن اشاره کرده اند این است که لازمه اصلی آزادی اراده داشتن کنترل بر روی اعمال است که در رویدادهای شانسی و احتمالی وجود ندارد.
به نظر می رسد آنچه که برای امکان اراده آزاد لازم است قول به وجود عنصری مجرد است که بتواند هم زنجیره علل را بشکند و هم وجود کنترل و مسئولیت مورد نیاز برای مسئولیت اخلاقی را تضمین کند. اگر از تعریف صرفا مادی انسان فراتر برویم چشم اندازی برای خروج از این مشکل پیدا می شود، اگرچه هم چنان مسائل مربوط به دوگانه انگاری مطرح هستند. از این رو متفکرینی که منشا اراده آزاد را نه در جهان مادی، بلکه در امور غیر مادی دنبال می کنند و از جمله قائلین به وجود نفس، استدلال کردند که تعین گرایی از احکام علم فیزیک است و صرفا به جهان مادی مربوط می شود.
به گزارش ایسنا؛ این پایان‌نامه با راهنمایی استاد رضا صادقی در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان دفاع شد.

انتهای پیام