چاپ

پیام سپاهان - سمیرم، اصفهان- گونه گیاهی «گَوَن» خاستگاهی به وسعت سرزمینی ایران دارد و تا به امروز 900 گونه مختلف آن شناسایی شده است.
سمیرم در جنوب استان اصفهان و دامنه های زاگرس میانی، از مناطق اصلی گون خیز این استان و مرکز کشور محسوب می شود.
گَوَن به عنوان گونه ای راهبردی، در واقع سرستون پوشش گیاهان ارتفاعات زاگرس است که همچون زنجیره ای محکم و درهم تنیده، خاک بکر مناطق پوشیده از خود را محافظت می کند و با سرپا بودنش جلوی انوع فرسایش و تخریب طبیعت را می گیرد.
حدود 381 سامانه عرفی و مرتعی پوشیده از گون در سمیرم وجود دارد که از دشت ها و دامنه ها تا ارتفاعات متعدد، جای جای این خطه کوهستانی را دربرگرفته است.
در چند سال اخیر اداره منابع طبیعی و شرکت تعاونی منابع طبیعی و کشاورزی سمیرم، به افراد بهره بردار از صمغ کتیرای گون زارهای سمیرم مجوز داد که در برخی مناطق خشک، تنش شدید و حتی نابودی تعدادی از گون ها را بدنبال داشت.
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سمیرم به خبرنگار ایرنا گفت: کتیرا از مهمترین ترکیب های حاصل از برخی گونه های گون محسوب می شود و این ترکیب با وجود مصارف زیاد در صنایع و بهداشت هنوز هم بی رقیب است.
عزت الله مرادی، برداشت کتیرا از گون های این منطقه در سالجاری را رد کرد و افزود: امسال با تداوم خشکسالی شدید و بی آبی هیچگونه مجوزی برای کتیرا زنی در سمیرم صادر نشده است.
وی تصریح کرد: اگر مواردی هم مشاهده یا گزارش شده است، تخلف بوده و مردم باید در این مورد حساسیت داشته باشند و مراتب را به ما اطلاع دهند.
این مسئول با بیان اینکه در سال های گذشته مجوزهایی به برخی افراد داده شده بود، تصریح کرد: امسال برغم فشار زیاد افرادی که در سال های قبل کتیرا می زدند و با توجه به مطالعه و بازدیدهای میدانی، به گون زارهای شهرستان استراحت دادیم.
رییس اداره منابع طبیعی سمیرم افزود: استراحت دادن به مراتع وضعیت اکولوژیکی طبیعت را ارتقاء می دهد و باعث تقویت گونه های مرتعی بویژه گون می شود.
مرادی به برنامه اداره منابع طبیعی برای برداشت اصولی کتیرا از گون زارها اشاره کرد و گفت: لازمه این کار در سال های آینده تهیه طرح همراه با مطالعه از سوی متقاضیان کتیرا زنی است.
این مسئول، منابع طبیعی و سرزندگی گون زارها را ضرورتی انکارناپذیر عنوان کرد و گفت: این عرصه ها نه بعنوان یک میراث بلکه امانتی در دست ما برای نسل های آینده است که شرعاً و اخلاقاً همگان باید از این امانت گرانسنگ مراقب کنیم.
*** کتیزا زدن برای گوَن مانند خون دادن آدمی است***
کارشناس ارشد و پژوهشگر منابع طبیعی و جنگلداری استان اصفهان، کتیرا زدن را به خون دادن انسان تشبیه کرد و افزود: تیغ زدن گون برای استحصال صَمغ کتیرا، اگر هر دو یا سه سال یکبار و با روش درست تیغ زنی همراه باشد، گون را تقویت می کند.
علی حسین بهرامیان افزود: نحوه و جهت تیغ زدن گون فوق العاده حساس و مهم است اما اگر روش کار بدرستی انجام نشود، مانند بریدن رگ انسان است که عواقب سخت و تلخی در پی دارد.
وی برگرداندن ساقه گون بعد از تیغ زنی و خاکریزی روی محل تیغ زده را یکی از روش های معمول بهره برداران کتیرا عنوان کرد و گفت: خاک، میکروارگانیسم های زیادی دارد و چون محل زده شده مملو از هیدرات کربن است میکروارگانیسم های خاک برای تغذیه به محل زخمی شده گیاه هجوم می آورد.
وی افزود: این کار باعث آلودگی محل تیغ زده شده می شود و گون را بیمار و حتی در مواردی می خشکاند.
محقق و کارشناس منابع طبیعی استان اصفهان تصریح کرد: بهتر است بعد از تیغ زدن گیاه، جای زخم از محل خاکی بیرون بماند تا گیاه خودترمیمی انجام دهد و بهبود یابد.
بهرامیان گفت: اولین صَمغ بیرون زده از محل تیغ زنی را «سَره» و بخش پایانی کتیرای حاصل از یک بار تیغ زدن را «پَسه» می نامند.
او زمان قرُق و برداشت نکردن کتیرا را حداقل سه سال یکبار برشمرد و افزود: این موضوع در منطقه سمیرم رعایت نمی شود و همین امر باعث از بین رفتن گون ها و سوء استفاده فرصت طلبان شده است.
این کارشناس ادامه داد: در 60 درصد محل هایی که در سال های گذشته اقدام به برداشت صَمغ کتیرا شده است، شاهد خشک و فرتوت شدن گون ها هستیم بگونه ای که در این محل ها براحتی می توان گون هایی به آن وسعت و استحکام را از دل خاک بیرون کشید.
بهرامیان با یادآوری این نکته که خشکسالی حدود دو هزار هکتار درخت و چند هزار چشمه را در شهرستان سمیرم خشکانده است، تاکید کرد: تنها چیزی که با وجود تداوم خشکسالی ها برای سمیرم باقی مانده، همین طبیعت خدادادی بویژه گون ها و پوشش مرتعی است.
او هشدار داد: اگر این گوَن ها نیز به روش ها یا حوادث مختلف مانند آتش سوزی یا تیغ زدن مداوم برای برداشت کتیرا از بین برود، دیگر چیزی غیر از کویر خشک و گرد و خاک در انتظار سمیرم نخواهد بود.
کتیرا صمغی است که از گیاه مرتعی گوَن(gavan) بدست می آید و در قرون وسطی از کشور ایتالیا صادر می شده است.
ریشه گون یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی و رسمی چین است که در فارماکوپه جمهوری خلق چین ذکر شده است.
ریشه این گیاه در درمان افراد دارای قند و نفریت مصرف می شود.
شهرستان سمیرم دارای 22 هزار هکتار باغ، 17 هزار هکتار زمین زراعی، 455 هزار هکتار عرصه ملی و 330 هزار هکتار مرتع و جنگل های طبیعی است.
این شهرستان با قرار گرفتن در ضلع شمالی کوه دنا و ارتفاعات زاگرس میانی، در 160 کیلومتری جنوب اصفهان و 164 کیلومتری شمال یاسوج واقع شده است.
7147/6027