چاپ

پیام سپاهان- رحمان شریف‌زاده صبح امروز (سه شنبه) در کارگاه تخصصی پیرامون اندیشه‌های فیلسوف معاصر- "برونو لاتور" اظهار کرد: نظریه کنش‌گر با سه نفر شناخته شده. برنو لاتور، جان لا و میشل کالن کسانی هستن که این نظریه را توسعه داده‌اند. برنو لاتور اما در این نظریه بیشتر کار کرده است. این نظریه در سال ١٩٨١ با یک مقاله آغاز شد.

این استاد فلسفه ادامه داد: دو پروژه لاتور نظریه کنشگر شبکه و پژوهشی در نحوه‌های وجود است. علایق اولیه لاتور دین شناسی بوده و رساله دکتری او هم در زمینه هستی شناسی و رستاخیز بوده است. دغدغه لاتور در این رساله این بوده که صدق در علم و دین چگونه می توانند با هم ارتباط پیدا کند و یکی بر دیگری مقدم نشود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران افزود: لاتور معتقد است اساسنامه مدرنیته شکافی میان سوژه و ابژه است. پست مدرنیسم نیز بر همین اساسنامه مبتنی است. لاتور معتقد است زندگی از شبکه‌ای ناهمگون تشکیل شده که همه ابعاد فرهنگی، اجتماعی، فنی، دینی و دیگر ابعاد را شامل می‌شود.

شریف‌زاده با اشاره به اینکه در هستی شناسی ارتباطی، جهان یک شبکه بی درز است، تصریح کرد: کنشگران چه انسان باشند یا نه، گره‌های این شبکه هستند. همچنین ماهیت هر کنشگر، شبکه است. هر کنشگر، یک کنشگر شبکه است و ماهیت آن فراتر از بدن او است. هر کنشگر یا کنشگر شبکه یک موناد است.

وی گفت: جامعه شناسی ترجمه باور دارد تغییر در ایجاد پیوندهای جدید (با انسان و غیر انسان‌ها) است. اما تغییرات نه موجبیتی هستند و نه قوه- فعلی. این پویش رخدادمند است. کنشگران نیز دارای مقاومت هستند. پیوندها در این نگاه مبتنی بر مذاکره و فرایند تولید ترجمه هستند. قدرت نیز غیر متمرکز و در پیوند است. پیوندهایی که شکل می‌گیرند، صلب و همچون جعبه سیاه هستند. باز کردن جعبه سیاه‌ها هزینه دارد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران ادامه داد: لاتور می‌گوید هیچ چیز به نفسه آن چیزی نیست که هست. هیچ چیزی نظم یافته یا بی نظم، واحد یا متکثر، مفید یا بی‌فایده، ساکن یا سیال نیست. بلکه این مفاهیم به واسطه دیگران معنی پیدا می کنند.

شریف زاده افزود: نظریه کنشگر- شبکه با فلسفه قاره‌ای در ارتباط است. فلسفه قاره‌ای نیز در تقابل با فلسفه تحلیلی شکل گرفته است و دو ویژگی اصلی دارد. نخستین اینکه تقابل با تفکیک کانتی نومن- فنومن دارد. دوم اینکه گذار از معرفت شناسی به هستی شناسی دارد.

وی ادامه داد: رگه‌هایی از اگزیستانسیالیسم، پدیدار شناسی، هرمونیک، پساساختارگرایی و فلسفه پویشی در نظریه کنشگر- شبکه وجود دارد. لاتور بیشتر تحت تأثیر هایدگر است. بنابراین لاتور باور دارد ما هرگز با ذهن خالی به سراغ چیزی نمی‌رویم.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران تصریح کرد: لاتور در رابطه با ساختار و عامل باور دارد شکافی میان ساختار و عامل به عنوان سطح کلان و سطح خرد وجود دارد. همچنین ساختار عامل را متعین می‌کند که این نوعی واقع‌گرایی است. عامل‌ها نیز ساختار را متعین می‌کنند که به معنای برساخت گرایی است. در عین حال ساختار و عامل بر هم عمل می‌کنند.

شریف‌زاده گفت: لاتور در تبیین و توصیف می‌گوید تبیین فروکاست گرایانه بر اساس واقعیت‌های اجتماعی، امور انتزاعی، ساختارها و سیستم‌ها و نزاع طبقاتی است. بنابراین نظریه کنشگر- شبکه به مثابه یک نظریه اجتماعی توصیفی است. همچنین مسطح، تجربی و متقارن است