چاپ

پیام سپاهان - بی تردید شناسایی آسیب ها، مسائل و تهدیدهای امنیتی-اجتماعی هر جامعه ای در واقع نخستین گام برای چاره اندیشی و نیز پیشگیری از تکرار و گسترش آنها و به عبارتی یک گام به جلو است.
امروزه بسیاری از آسیب های امنیتی-اجتماعی حاصل محیط فرهنگی-اجتماعی ناسالم و جو روانی نامطلوب است. اگر خواهان آن باشیم که آسیب ها و تهدیدهایی چون اعتیاد، طلاق تجاوز به حقوق دیگران، رشوه خواری و... از ریشه خشکانده شود، لازم است ریشه های فرهنگی و روانی که به رشد این نوع تهدیدها و آسیب ها دامن می زنند، شناسایی و معالجه شوند.
برای این کار باید فضای فرهنگی-روانی جامعه هماهنگ با آن سالم سازی شود و دستگاه‌های ارشادی و تبلیغاتی و سازنده افکار عمومی نظیر صدا و سیما و مطبوعات، سازمان‌ها و نهادهای تعلیماتی و تبلیغاتی با توجه به نیازها وزمان سامان یابند و برنامه های حساب شده ارائه کنند.
آنچه مشخص است حل بسیاری از مسائل و معضلات در گرو فراهم ساختن فضای مناسب و سالم فرهنگی-روانی در جامعه است که در صورت تحقق نسبی آن شرایط خود اتکایی، اعتماد به نفس، شکوفایی استعدادها و به کارگیری نیروهای بالقوه را فراهم می شود.
آشنایی با برخی از آسیب های اجتماعی جامعه امروز
1- فقر مالی
مقدار درآمد هرکس بر رفتار او تاثیر می گذارد. فقر مالی در صورت تداوم در فرد احساس تنهایی را به وجود می آورد. آدم فقیر فرصت کمتری برای معاشرت با دیگران دارد. اگر از دیدگاه جامعه‌شناسی فقر را صرفاً یکی از عوامل به وجود آورنده آسیب ندانیم از لحاظ روانشناسی و اجتماعی اغلب مشاده می شود که افرد تهیدست از عقده‌ حقارت بالایی برخوردار هستند و این عامل آنها را به ارتکاب جرایم اجتماعی یا اختلال های روانی سوق می دهد.
2- فقر اطلاعاتی و ناآگاهی
اگر فقر مالی زمینه های اختلال جسمی و روانی را به وجود می آورد و عامل اختلالات رفتاری و اجتماعی می شود، فقر اطلاعاتی از طریق وارد کردن انواع استرس های روانی باعث کاهش طول عمر و افزایش مرگ و میر افراد می شود.
فقر اطلاعاتی بر شعور، آگاهی و شناخت فرد از محیط بیرونی خود تاثیر می گذارد و با ایجاد استرس و ناسازگاری در افراد برخوردهای فیزیکی و لفظی هم افزایش یافته و از این طریق امکان همکاری با دیگران کاهش پیدا می کند.
3- اعتیاد
اعتیاد به طور کلی عبارت است از الگوهای رفتاری خاصی که فرد بدون داشتن کنترل بر مصرف مداوم مواد، به طور فزاینده به جسم خود وارد می کند. از لحاظ روانشناسی، اعتیاد نوعی تعلق خاطر است. در اعتیاد نوعی وابستگی به مواد یا عوامل دیگر به صورت میل مزمن یا کوشش های ناموفق برای ترک در منزل یا کنترل مصرف آن عوامل دیده می شود.
سازمان ملل متحد در سال 1950 این تعریف را برای اعتیاد ارائه کرده است: «اعتیاد به مواد مخدر عبارت است از مسمویت تدریجی یا حادی که به علت استعمال مداوم یک دارو، اعم از طبیعی یا ترکیبی ایجاد می شود و به حال شخص و اجتماع زیان آور باشد». اعتیاد تاثیر منفی زیادی بر روی فرد معتاد می گذارد که برخی از آنها عبارتند از:
1- آسیب ها و تغییرات جسمی 2- تغییرات روحی 3- تغییرات اجتماعی 4- آسیب های خانوادگی و از بین بردن امنیت روانی اعضای خانواده
از لحاظ خانوادگی اعتیاد یکی از علل اختلاف میان زن و شوهر و در نتیجه ایجاد جو ناسالم در محیط خانه به شمار می رود .اعتیاد با تغییراتی که به تریج در ابعاد مختلف فرد و خانواده و اجتماع به وجود می آورد، می تواند به عنوان یکی از عمده ترین بحران ها و عوامل فشارزای روانی محسوب شود.
4- مشاجره های داخلی و عدم تفاهم در خانواده
مشاجره های بین فردی زمانی شکل می گیردکه اعضای یک خانواده برای حفظ منافع شخصی خود موضع گیری می کنند. یعنی افراد مانند اجزای متخاصم با یکدیگر برخورد می کنند. مخالفت و منفی‌گرایی فضای خانه را پر می کند و اعضای خانواده انواع الگوهای دادو ستدی ناخوشایند را در پیش می گیرند.
در چنین وضعیتی هر کس سعی می کند به صورت مستقل عمل نماید زیرا فضای تفاهم و همدلی زودتر از همه تحت تاثیر همین مشاجره ها از بین می رود. از بین رفتن عواطف ویژگی خانواده‌هایی است که ایجاد اختلافات را حل نشدنی می بینند. این امر از نوعی درهم ریختگی روابط میان اعضای خانواده مانند ایجاد فضای عاطفی یا جدا سازی خود از سایر اعضای خانواده، گوشه‌گیری، ترک محیط خانه، محدودسازی تماس‌های خانوادگی به صورت ملاقات های کوتاه و سرد و یا پیاده کردن مکانیزم‌های روانی همچون اجتناب، دوری گزینی، کناره گیری، انکار نشأت می گیرد.
بی‌تفاوتی در اثر از بین رفتن عواطف در خانواده ممکن است تعداد زیادی از رفتارها، همچون بیماری افسردگی، پنهان کاری و عدم احساس امنیت در فرد و یا همه‌ی اعضای خانواده پدید آید. این امر خود به عنوان یک بحران یا عامل فشارزای زندگی می‌تواند در مجموع بهداشت‌روانی خانواده را متاثر سازد و موجودیت آن را به خطر اندازد.
5- طلاق و جدایی
یکی از عوامل بحران‌زای خانوادگی که در آسیب شناسی روابط مطرح می شود موضوع طلاق و جدایی است. طلاق نوعی رهایی و فسخ قرارداد عقد دائم است و یا به عبارت دیگر شیوه‌ی رسمی و نهادی شده اختیاری، پایان یک ازدواج است. اگر ازدواج را اتحاد میان یک زن و یک مرد بدانیم، افتراق مصالح و منافع زیر بنای طلاق تلقی می شود.
بسیاری از جامعه شناسان طلاق را نشانه‌ی بارز و افول در اصول اخلاقی و در مجموع بروز دگرگونی در هنجارهای اجتماعی محسوب می کنند. زندگی مشترک دو انسان نه تنها در تامین و رفع نیارهای مادی و اقتصادی و نیز تداوم نسل‌ها اهمین به سزایی دارد بلکه حس مشارکت و تفاهم آنها نیز برای وسعت نگرش و امکان دستیابی به فرصت های بیشتر برای تداوم آن لازم اما بر خلاف آن زمانی که ارضای نیازهای زن و مرد شامل همکاری، تقسیم کار، تربیت و پرورش کودکان و ایجاد مأمن مهر و عطوفت خانواده به خطر می افتد و احساس امنیت و آرامش و روابط صمیمانه به سستی می‌گراید خانواده به گونه ای فزاینده با نیروهای مخرب و گوناگون مواجه خواهد شد.
پیامدهای ناشی از طلاق جدا از اثرات شدید روانی بر زوجین و به ویژه کودکان عواقب گسترده ای را نیز به همراه خواهد داشت که در ذیل به برخی از آنها اشاره خواهد شد:
الف) رواج ناسازگاری و ناهنجاری رفتاری میان کودکان و نوجوانان
ب) رواج فحشاء به ویژه نزد زنان جوان که در نتیجه فقر، بی پناهی، عدم امنیت، محبت‌جویی، تنهایی و ناآگاهی ممکن است به صورت یک بحران پیش رونده مطرح شود.
ج) امکان خودکشی زن و یا شوهر بر اثر فشارهای روانی و احساس شکست در زندگی
د) افزایش و رشد نرخ فرار از مدرسه و بروز بزهکاری یا سرگردانی میان کودکان و نوجوانان
اگر زنی طلاق بگیرد و در آمد ثابتی نداشته باشد و یا از طریقی دارای امنیت روانی نباشد مشکلاتی بیش از مردان خوهند داشت .با توجه به این امر طلاق و جدایی به عنوان یکی از مهم ترین بحران ها و عوامل فشار زای زندگی خانوادگی نقش به سزایی را در تخریب بهداشت روانی خانواده بازی می‌کند.
راهکارها و راهبردها در جهت پیشگیری از تهدیدها و آسیب های اجتماعی
شناسایی آسیب ها، مسائل و تهدیدهای امنیتی-اجتماعی هر جامعه‌ای در واقع نخستین گام برای چاره اندیشی و نیز پیشگیری از تکرار و گسترش آنها و به عبارتی یک گام به جلو است.
افراد جامعه برای اینکه بتوانند برای بر طرف کردن مسائل و مشکلات خود به راه حل‌های اساسی و طویل مدت دست یابد، لازم است که در ابتدا اصول پیشگیری از تهدیدها و آسیب ها را رعایت کنند. این کار اقدامی پیشگیرانه تلقی می شود که هدف اصلی آن تضمین پیشگیری از آسیب‌ها است. یعنی اقدام مؤثر علیه عوامل یا فرآیندهایی که در بروز آسیب‌ها نقش تعیین کننده و قاطع دارند.
برای حل مسائل و مشکلات ناشی از آسیب ها نیاز به درک درستی از موقعیت‌های اجتماعی و پیشگیری از معضل ها داریم تا عرصه لازم برای فعالیت های سالم و بهنجار افراد جامعه مهیا شود.
بازشناسی ارزش‌های اصیل ملی و اسلامی، بازگشت به ارزش ها، احساس ایمنی و اتکاء به قانون اعتماد به بهره‌مندی از قانون و حقوق شهروندی و... می تواند از دیگر اصول پیشگیری از آسیب‌ها تلقی شود.
از این جهت ما باید ابتدا درباره برخی از سازوکارها و کم‌و‌کیف آنها اطلاعاتی داشته باشیم .داشتن اطلاعات در خصوص کم و کیف و ساز و کارآسیب ها همان آسیب شناسی یا تهدید شناسی است.
راه کارهای جامعه شناختی
1- ارتقاء سطح زندگی مردم، یعنی سطح درآمد، سطح خدمات آموزشی و... از طریق فرایندهای مناسب رشد اقتصادی.
2- افزایش کارایی توان بالقوه جامعه
3- افزایش امنیت و آسایش عمومی
4- کاهش نابرابری‌های اجتماعی
5- اقدام برای پیشگیری از گسترش فقر در گروه‌های اجتماعی
6- گسترش نهادهای آموزشی و فرهنگی در کشور
سایر راهکارها
1- بهینه سازی سایر منابع انسانی، فرهنگی-اجتماعی
2- برنامه سازی وسایل رتباط جمعی به ویژه رادیو و تلویزیون
3- ترغیب و تحریک افراد جامعه برای احترام به قانون در جهت ترویج نظم و آرامش و ثبات در جامعه
4- ارائه و نمایش نظم موجود و اهمیت حفظ آن
5- تاکید و توجه به ارزش‌ها و اصالت‌های دینی و فرهنگی حاکم برجامعه
یادداشت از سرتیپ دوم پاسدار مهدی معصوم بیگی؛ فرمانده انتظامی استان اصفهان
انتهای پیام