پیام سپاهان- محسن طاهری دمنه در همایش گرامیداشت روز جهانی آینده با عنوان "تاملی کوتاه بر آینده دانشگاه" در دانشگاه اصفهان، اظهار کرد: تفاوت میان مد و مدل این است که مد گذرا است و هیچ شرایط تاریخی ندارد که بر اساس آنها ادعا کنیم که در آینده اتفاق خواهد افتاد، اما مدل مقوله ای میان رشته ای برای دانشگاه ها است که در مورد تغییر شرایط و تغییر روند تاریخی صحبت می کند.

استاد آینده پژوهی دانشگاه اصفهان افزود: برای فهم تاریخی بحث مربوط به دانشگاه سه مفهوم وجود دارد. دوره تاریخی پیشا رشته‌ای، تاریخی رشته ای و تاریخی پسا رشته ای که تا قبل از قرن 19 در دوره پیشا رشته ای قرار داریم و در این دروه مسائل علمی به معنای مفهوم مدرن علم مطرح نبود و معرفت و جستجوی معرفت و دانش مهمتر از علم  بود.

طاهری دمنه صفات دروه پیشا رشته ای را در ارتباط با دانش سبک توده وار و بی شکل و طبقه بندی نشده اعلام کرد و گفت: در ان دوره هرکس به علم علاقه داشت، حامیان در حد حکومت داشت و اگر حاکم علاقه به علم داشت از عالمان حمایت می‌کرد. در این دوره چیزی به عنوان انباشت دانش وجود نداشت و علم به صورت شاگرد و استادی انتقال پیدا می‌کرد 

وی ادامه داد: اگر کسی در آن دوران به علم می‌پردازد، علم را برای خود علم می‌خواهد نه چیز دیگری و تنها عاشق علم است. تا قرن 18 این روند ادامه دارد و در اوایل قرن 19 مفهومی جدید برای این افراد در دانشگاه ها به کار می رود؛ مفهوم برج عاج.  کسانی که از جامعه بریده اند و اینکه جامعه چه نیازی دارد برای آن‌ها مهم نیست در این دوران قرار دارند و مساله اصلی آن‌ها پاسخ به کنجکاوی های خودشان است.

طاهری دمنه تصریح کرد: در اوایل قرن 19، دانشگاه ها ویژگی و صفت اولین دانشگاه های مدرن را پیدا کردند و انحصارگرا شدند. متخصصان ماهر و نیمه ماهری تربیت می‌کردند که در فضای صنعت کار کنند. در همان بازه دانشگاه‌ها رشته را درست می‌کنند، رشته مجموعه‌ای تجسم یافته از افراد هم فکر با راه‌های ارتباطی مشخص و مجموعه ای از روش ها و وظایف فکری مشخص است که وظایف و راه های ارتباطی یک رشته را رشته دیگر انجام نمی‌دهد. 

وی با بیان اینکه کسی که در یک رشته کار می‌کند در رشته دیگر اظهار نظر نمی‌کند، اظهار کرد: رویکرد رشته ای گفتمان منفردی است که در فضای تاسیسی نام های منحصر به فردی به شما ارائه می‌دهد و جز ارجاعات خودشان، ارجاعات بیرونی بسیار اندک هستند.

مدیر گروه آینده پژوهی دانشگاه اصفهان اظهار کرد: ویژگی های رشته جامعه مشخص دارد، فرهنگ های ارتباطی و پیشینه مشخصی دارد، روش های ارتباطی مشخصی برای جمع آوری داده دارد و محصولات مشخصی تولید می‌کند. تعیین می‌کند که چه چیزی ارزش دانستن دارد و چه کسی ارزش دنبال کردن دارد.

وی ادامه داد: در این حالت به مفهوم ایدئولوژی زدگی در رشته می‌رسیم که یک مفهوم منفی را دربر می‌گیرد، یعنی رویکردهای رشته ای که شروع به حصرگرایی می‌کنند و حصرگرایی که تحمیل نگری به ما می‌دهد و این تحمیل نگری یعنی اینکه شما از بین همه صفات یک صفت را مورد مطالعه قرار می دهید.

این استاد آینده پژوهی دانشگاه اصفهان اضافه کرد: کم کم طرفداران محیط زیست و... بر ضد نظم ایدئولوژیک در دانشگاه ها عصیان کردند و تفکیک سازی تدریجی منجر به یک نوع انسان آکادمیک شد. 

طاهری افزود: زمانی که فرد در رشته خود غرق شود و اجازه ندهد با رشته و افکار دیگر آشنا شود، بعد از مدتی خروجی های آن نابارور می شود.  معنای مدرن و امروزین رشته زمانی است که دانشگاه ها توانستند الگوهای تولیدی علم را از الگوهای شناختی به سمت الگوهای جامعه شناختی ببرند که علم را محصول اجتماعی بدانیم. دیگر دانشگاه علم را برای علم نمی‌خواهد بلکه برای خلق ثروت می‌خواهد. 

وی گفت: در دوره پسا رشته ای با یک انقلاب مواجه هستیم، انقلابی که ما را به میان رشته برساند.  ویژگی هایی که برای میان رشته ای وجود دارد عبارتند از صفت پیچدگی ذاتی جامعه و طبیعت. دیگر ویژگی، میل به واکاوی مشکلات است که محدود به رشته نیست و حل مشکلات اجتماعی و انتظار از دانشگاه برای حل مشکلات و قدرت فناوری جدید که میان رشته ای را تبدیل به یک مدل می‌کند.   

طاهری دمنه با بیان اینکه دو پیشران عمده فضای میان رشته ای در دانشگاه های دنیا نیازهای متفاوت زیستی و اجتماعی بشر نسبت به قبل و پیشرفت های فناوری است، تصریح کرد: میان رشته ای یعنی مفهومی که تدریس می‌شود، میان رشته است و استاد و دانشجو میان رشته ای هستند. محتوایی هم که تدریس می‌شود میان رشته ای است. مساله اصلی ما در میان رشته ای ارتباط میان رشته ها است و اگر بتوانیم ارتباطی ایجاد کنیم از طریق درس های مشترک، پروژه‌های مشترک و ...  می‌تواند ما را به فضای میان رشته ای نزدیک کنند و فضای میان رشته ای اگر اتفاق بیفتد دانشگاه یک دانشگاه ارگانیک و زنده می‌شود که رشد می‌کند.

مدیر گروه آینده پژوهی دانشگاه اصفهان تصریح کرد: باید یادگیری هایمان را در دانشگاه ها به سمت یادگیری های مساله محور ببریم و رویکردهای کابردگرایی و تقاضا گرایی در رشته ها داشته باشیم.

این آینده پژوه افزود: سه ویژگی میان رشته ای، درهم تنیدگی، درگر اندیشی و تفکر مهارتی است و هر میان رشته ای باید این سه ویژگی را داشته باشد و اگر این ویژگی ها وجود نداشته باشد کار ما میان رشته ای نیست. مساله دیگری که باید در نظر بگیریم واژه مسئولانه است به این دلیل که بیم این را داریم که میان رشته ای به یک جزیره تبدیل شود و اجازه ندهد پروژه ها و استاد دیگری وارد آن شود، اگر نسبت به مساله بیرونی و چیزهایی که جامعه از ما می‌خواهد، توانستیم مسئولانه عمل کنیم در یک فضای میان رشته ای فعالیت می‌کنیم.