چاپ

پیام سپاهان- در ایران باستان، یکی از شش مرحله آفرینش را آفرینش گیاه می دانند، در باور سنتی آنها جشن موسوم به`گاهنبار` برابر با مرحله چهارم آفرینش و هنگامی است که خداوند، گیاه و رستنی ها را آفرید، بنابراین این روز را جشن می گرفتند و خداوند را برای آفرینش گیاه، سپاس و ستایش می گفتند.
همچنین هر فرد هنگام تولد فرزند خود موظف بوده است یک نهال (بیشتر درخت سرو ) را بکارد و درخت را به نام فرزندش بنامد.
در ایران از دیر باز کاشت درخت و گیاه اهمیت ویژه ای داشته چنانکه در نگاره ها و آثار باستانی مانند حجاری های دوره هخامنشی در تخت جمشید، نماد درخت زندگی یا سرو دیده می شود. سرو بدلیل اینکه درختی همیشه سبز است، همواره در ایران از اهمیت خاصی برخوردار بوده است، کمااینکه هم اینک در نزدیک ابرقو یزد سروی چهار هزار ساله وجود دارد.
در سایر هنرهای ایرانی مانند مینیاتور هم درخت جایگاه ویژه ای دارد.
روز درختکاری در ایران دارای پشتوانه ‌ای از علایق ملی و سنت تاریخی است و هرکدام از مردم و مسئولان با کاشت درخت به خاک و زراعت احترام می‌ گذارند.
در این روز مردم ایران با حضور در جنگل ها، پارک ها و نقطه های مختلف شهر و روستا به صورت جمعی و فردی با کاشت نهال به استقبال سال نو و رویش دوباره گیاهان و درختان می روند.
درختکاری به عنوان یک آیین سنتی از گذشته های دور در کشور وجود داشته است و زرتشتی ها نیز چنین آیین هایی را برپا کرده اند. در سنت های قدیم درختان بسیار مورد احترام بودند و حتی در برخی از آیین ها نیز برای حفظ درختان، رستنی ها، گندم و جو قربانی می کردند. شاهان ایرانی نیز به درختان توجه ویژه ای داشتند، در سندهای تاریخی روایت شده است که خشایارشاه هنگام عبور از کوه و دشت، درختی تنومند را مشاهده کرد که شگفتی وی را بر انگیخت و برای حفظ آن نگهبانی قرار داد.
درایران از 15 تا 22 اسفند ماه به عنوان ` هفته منابع طبیعی` نامگذاری شده است که نخستین روز این هفته یعنی 15 اسفند روز ‌درختکاری نامگذاری شده است.
درختکاری اگرچه تنها یک مناسبت در تقویم ایرانیان است اما بررسی ها نشان می دهد این مقوله دارای انبوهی از کارکردهای پنهان است که در صورت توجه به آن می توان به نحو صحیح ، هدفمند و اثرگذار از این فرصت در راستای توسعه سایر بخش ها نیز بهره برد.

**درختان، پیشقراولان مبارزه با تغییرات اقلیمی:کارکرد زیست محیطی
یک کارشناس محیط زیست با بیان اینکه درختان پیشقراولان مبارزه با تغییرات اقلیمی هستند، در گفت و گو با ایرنا، افزود: بررسی ‌ها تخمین می ‌زند که یک درخت می‌ تواند به طور متوسط حدود 200 کیلوگرم گرد و غبار را در طی یک سال جذب کند، همچنین یک عرصه درختکاری شده به مساحت 1000 مترمربع روزانه اکسیژن لازم برای چهار نفر را تولید می ‌کند ودر یک محیط شهری، یک درخت 30 ساله به طور متوسط در هر سال 4/9 کیلوگرم کربن را شکار و ذخیره می‌کند.
سجاد قاسم زاده افزود: درختان توانایی پالایش خاک را دارند و با کاهش سرعت روان آبها باعث نفوذ بیشترآنها به درون آبخوان ها و جلوگیری از هدررفت آب می شوندهمچنین با کاهش سرعت بادها موجب کاهش فرسایش خاک می شوند.
به گفته وی درختان گاز دی اکسید کربن را در بخش های چوبی خود ذخیره می کنند و در نتیجه گازهای گلخانه ای که موجب تغییرات اقلیمی و افزایش گرمای زمین می شود کاهش می دهند.
قاسم زاده با بیان اینکه ارزش فواید درختان بیشتر از دو برابر هزینه‌های کاشت و نگهداری آنهاست، افزود: کاهش سرعت باد با مقاومت در برابر جابجایی هوا، اکسیژن سازی، جلوگیری از به وجود آمدن طوفانها، جلوگیری از سیل های تخریب زا ، کنترل اقلیم با تعدیل اثرات خورشید، باد و باران از فواید دیگر درختان است.
این کارشناس افزود: درختان علاوه بر لطافت هوا باعث کاهش آلودگی صدا می شوند به این معنا که صدای عبور و مرور اتومبیل ‌ها در خیابان ‌ها می‌ تواند توسط درختان کاهش یابد.
به گفته وی درختان چون حفاظی در برابر تشعشعات ماوراء بنفش بوده هوا در زیر درختان در روز خنک‌تر و در شب گرم‌‌تر شود.

**درختکاری در اسلام و روایات: کارکرد مذهبی اعتقادی
بنا به اظهار کارشناشان امر، درخت و درختکاری و طبیعت سرسبز به دلیل عنصر مهم و حیات بخش تمامی موجودات از نگاه قرآن و سخنان اهل بیت علیهم السلام از جایگاه ممتازی برخوردار است. در قرآن کریم از درخت با واژه `شَجَر` یاد شده است. `شَجَر` را واژه شناسان این گونه تعریف کرده اند: `هر روییدنی که تنه دارد`
غیر از شجر که مشتقات گوناگون آن در مجموع 27 مرتبه در آیات قرآن به کار رفته است، کلمات و عبارات دیگری نیز درباره `درخت` به کار رفته که هریک بیان کننده یکی از صفات و ویژگی های آن است.
بررسی اسناد مرتبط نشان می دهد دین اسلام با گسترش الگوهای شایسته زندگی، همواره مردم را به کارهای نیک پند می دهد که از آن جمله می توان درختکاری را نام برد. آخرین و کامل ترین دین خدا در روایت های مختلف بر این امر تاکید دارد و علاوه بر مستحب دانستن کاشت درختان به ویژه درخت میوه، قطع کردن آنها را مورد نکوهش قرار داده است.
یک کارشناس و مبلغ دینی در این خصوص به ایرنا گفت: پیامبر اسلام (ص) شکستن شاخه درختان را به شکستن بال فرشتگان تشبیه کرده اند، همچنین رسول خدا(ص) هنگامی که از مدینه به مکه بازمی گشتند، از سپاهیان خود خواستند که برگ را از شاخه ها جدا نکنند که تمام این روایت ها نشان از اهمیت نگهداری درختان در دین اسلام دارد.
سید مصطفی حسینی افزود: امام صادق (ع) در پاسخ به فردی که پرسید ` شنیده ام زراعت مکروه است؟ فرمودند ` [این گونه نیست بلکه] زراعت کنید، درختکاری کنید به خدا قسم کاری از آن پاک‌تر و حلال‌تر نیست!`
این کارشناس مذهبی افزود: رسول اکرم (ص) می فرمایند هر کسی چیزی بکارد، ‌هیچ انسان و یا مخلوقی از آن نمی‌خورد، مگر این‌که برای کسی که آن را کاشته صدقه می‌باشد.
به گفته وی حضرت علی (ع) در بیست و پنج سال عزلت و خانه ‌نشینی، به حفاری قنات و درختکاری مشغول بودند.
حسینی خاطر نشان کرد: در روایتی از یکی از معصومین(ع) نقل شده است: `حتی اگر دیدید قیامت برپا شد و شما مشغول کاشتن درختی بودید، از این عمل نیک خود دست برندارید` ، این موارد همه نشانگر تاکید و توصیه اولیای اسلام به حفظ و حراست از درختان و اهمیت درختکاری است.

**درختکاری فرصتی برای هم افزایی: کارکرد اجتماعی
از آنجا که بسیاری از برنامه های مرتبط با درختکاری در قالب فراخوان ها و جشنواره ها برگزار می شود کارشناسان آن را دارای کارکرد اجتماعی می دانند.
یک جامعه شناس در این خصوص به ایرنا گفت: به طور معمول همه نهادهای مرتبط با پاسداشت روز درختکاری بیشتر برنامه های خود را به صورت گروهی و طی رقابت های سازماندهی شده و یا در قالب ارزش های رایج بین مردم برگزار می کنند.
سپهر انوری افزود: خانواده ها با شرکت دادن کودکان خود به آنان می آموزند که چگونه درخت بکارند و از آنها مراقبت کنند از طرفی حضور جوانان نیز در این مراسم هر سال رو به افزایش است.
وی افزود: تحرک گروهی شهروندان، کمک سازمان ها به مردم برای تهیه نهال رایگان، حضور اشتراکی در محل واحد برای کاشت نهال و مشارکت در کاشت و آبیاری نهال ها همه نمود بعد اجتماعی درختکاری در راستای تقویت هم افزایی است.

**درختان دستمایه ذوق و اندیشه: کارکرد ادبی
بسیاری از استادان ادبیات بر این باورند در ابیات و اشعار غنی شعر فارسی هر زمان فرصتی پیش می آید، درختان با اقتدار خودشان را نشان می دهند.
یک استاد ادبیات فارسی در این خصوص به ایرنا گفت: ، درخت در کتاب‌های بسیاری از شاعران و نویسندگان معاصر دستمایه‌ای مهم برای استعاره‌های ادبی است.
فرخنده نادری افزود: در ادبیات کهن همچنین درگلستان و بوستان سعدی به نیکی از درخت یاد شده که گاه جنبه اسطوره‌ای دارد و گاه بخشی از ادبیات شفاهی و فرهنگ عامه‌اند.
به گفته وی درخت همواره مقدس، سبز، پویا و جست‌وجوگر بوده و از آن به‌مانند ستونی یاد شده که پیونددهنده و نگه‌دارنده آسمان و زمین است، حتی در برخی کتاب‌های ادبیات عامیانه نشانه بهشت به‌شمار می‌رود.
این استاد ادبیات افزود: در فرهنگ وباور ایرانی درخت نمادی مینویی و بهشتی است، زیرا ریشه در خاک دارد اما رو به آسمان قد می کشد شاخه هایش هماره رو به بالاست و این خود می تواند نشانه ای از روح تشنه انسان در رسیدن به خداوند باشد.
نادری خاطر نشان کرد: در ادبیات دفاع مقدس، از شهید با سرو یاد می‌کنند.
وی بیان کرد: در ادبیات همه ملت ها درخت همیشه سبز، مظهر زندگی ابدی است و درخت برگ ریز، نمایانگر دنیاست که درحال تجدید حیات و باززایی مداوم است که هرسال از مرگ به زندگی دوباره می رسد.

** درختان، فرح بخش و روح نواز: کارکرد سلامت روان
کارشناسان می گویند هر فردی در دنیا به 2 تا 4 متر مربع فضای سبز نیاز دارد تا با کمبود اکسیژن و مشکلات جسمی و روانی روبرو نشود، به همین دلیل مهندسان شهری با ایجاد فضای سبز در سطح شهرها نیاز انسان‌ها را به فضای سبز موردنظر تأمین می‌کند.
یک روانشناس در این خصوص معتقد است: ایجاد فضای سبز به سلامت جسم و روان ساکنین شهرها کمک می‌کند.
به گفته وی پژوهش‌ها نشان می‌دهد نگاه کردن به گل ها و گیاهان باعث برانگیخته شدن احساس شادی، آرامش و طراوت در افراد می‌ شود و غم و اندوه را از انسان دور می‌کند.
ساره خلجی ادامه داد : با نگاه کردن به گل‌ها، اتصال عصبی مثبتی در مغز افراد ایجاد می شود.
به گفته وی گیاهان علاوه بر ایجاد حس نگرش مثبت به زندگی و ایجاد آرامش، احساس رضایت و شادی را در افراد ایجاد می ‌کند.
این روانشناس با بیان اینکه افراد زیادی با سپری کردن دقایقی در باغ ها و بوستان ها به شادابی و انبساط خاطر رسیدند، افزود: رویارویی با پوشش گیاهی و طبیعت سرسبز برای انسان وجد آور و فرح بخش است.

**درختکاری فرصت صدور پیام به ملت ها: کارکرد سیاسی
کاشت نهال در سفارتخانه ها با هدف معرفی فرهنگ ایران ، نزدیکی ملت ها به یکدیگر و همچنین جذب گردشگر خارجی انجام می شود، اهمیت این مقوله سبب شده است تابه گفته کارشناسان بسیاری از کشورهای دنیا برای پاسداشت این نعمت خداوندی و تشویق مردم به کاشتن نهال و درخت، روزی را در کشور خود به موضوع درختکاری اختصاص دهند، نامگذاری چنین روزی در کشورهای مختلف بر پایه نوع آب و هوای هر کشور تفاوت دارد، اما آنچه در میان تمامی ساکنان این کره خاکی مشترک به شمار می رود، تلاش در مسیر حفظ و گسترش طبیعت است.
درخت بر اساس اسناد موجود همواره در اساطیر، دین ها، هنرها و ادبیات تمدنهای گوناگون مورد احترام بوده است.
رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه ای به عنوان عالی ترین مقام کشور همه ساله در مراسم این روز شرکت و به کاشت نهال اقدام می فرمایند که به اذعان کارشناسان این موضوع حامل نوعی پیام به جهانیان است.
ایشان در فرمایشات خود همواره گیاه و درخت را برای هر کشور و مجموعه‌ بشری مایه‌ برکت و آبادانی خوانده اند.
از سوی دیگر کاشت درخت در همه ادیان الهی مورد تاکید قرار گرفته و در جهان از اهمیت ویژه ای برخوردار است بطوری که به گفته مورخان روز درختکاری ابتدا توسط `جان استرلینگ مورتو` در 10 آوریل (21 فروردین) سال 1872 در کشور آمریکا برگزار شد و گفته می شود که در آن روز بیش از یک میلیون درخت کاشته شده است.
بعد از مدتی این تاریخ به آخرین جمعه ماه آوریل انتقال یافت و امروزه در بیشتر کشورهای جهان روزی به نام درختکاری وجود دارد که در آن دوستداران طبیعت به کاشتن درختها و نهالهای متفاوت می پردازند.
بررسی ها نشان می دهد امروز بیشتر کشورهای دنیا روز درختکاری را محترم شمرده اند و در این روز درخت ها و نهال های متفاوتی می کارند اما تاریخ این روز با توجه به آب و هوای هر کشور متفاوت است و در موقعی از سال، این کار را انجام می دهند که درخت قابلیت رشد کردن دارد.
برای نمونه کشورهای آلمان، مصر، پاکستان و مکزیک این روز را به ترتیب در روزهای پنج اردیبهشت، 26 بهمن، 27 مرداد و دومین پنجشنبه از ماه جولای برگزار می کنند.

**درختکاری سرآغاز پویش های مردمی: کارکرد فرهنگی
در دهه اخیر روز درختکاری بهانه ای شده تا بسیاری از ارزش ها و رویدادهای فرهنگی در قالب آن تبلیغ و فرهنگ سازی شود.
یک کارشناس برنامه ریزی فرهنگی در این خصوص به ایرنا گفت: طراحی و اجرای پویش های مختلف با موضوعات متنوع مانند مقام شهدا، پاسداشت مقام مادر، بیماران نیازمند، اهدای خون، تقویت امید و غیره همزمان با روز درختکاری به معنای ریشه دار بودن این سنت در باورهای مردم است.
علیرضا فکوری افزود: این مساله به ویژه در سال های اخیر هدایت نیت ها و نذرهای مردمی را در بستر درختکاری برای ارزش گذاری و فرهنگ سازی سایر باورها به دنبال داشته است.
به گفته وی رابطه متقابلی بین درختکاری و فرهنگ سازی وجود دارد به این معنا که بسیاری از ارزش هایی که می خواهیم در جامعه رواج پیدا کند را می توانیم با طراحی پیوست فرهنگی برای آن در روز درختکاری تثبیت و تقویت کنیم و در مقابل افکار عمومی را به اهمیت کاشت درخت جذب کنیم.

**هر اقلیم یک درخت: کارکرد علمی
درختکاری فراتر از این که یک سنت محسوب شود سرآغاز بسیاری از یافته های نوین علمی است، بسیاری از کارشناسان در پاسخ به این پرسش که ` چرا بیابان های ایران هر ساله بیشتر می شود؟` به درک واقعیت های علمی فائق آمدند که بخش بزرگی از آن به دانش درختکاری بر می گردد.
یک کارشناس ارشد منابع طبیعی در این خصوص به ایرنا گفت: اینکه هر ساله تعداد بیشماری نهال می کاریم اما تغییر چندانی در پوشش گیاهی نداریم به این مساله بر می گردد که هنوز نتوانسته ایم درختان متناسب با اقلیم هر منطقه را بشناسیم.
شینا فرخی افزود: برخی از درختان در خاک‌های مرطوب رشد می‌ کنند مانند سپیدار و تبریزی که در مزارع کاشته شده و همچنان به عنوان بادگیر از آنها استفاده می ‌شود برخی مانند بیدها آب ‌دوست هستند و در حاشیه جوی ‌های آب و کنار استخرها کاشته می ‌شوند.
به گفته وی درختان را از نظر اینکه برگ‌ریز هستند و یا همیشه سبز به دو گروه تقسیم می شوند: درختان برگ ‌ریز برگ ‌های خود را در پاییز و زمستان می ‌ریزند مانند درخت تبریزی و یا افرا، درختان دیگری هم هستند که برگ‌هایی همیشه سبز دارند مانند درخت زیتون و برگ‌بو، گروهی از درختان همیشه سبز هم برگ ‌های کوچک سوزنی دارند مانند کاج‌ها و گروهی که برگ‌های کوچک فلس‌ مانند دارند، سروها هستند.
وی کاشت انواع غیر بومی درختان و درختچه‌ها در ایران را بدون توجه به وضعیت منابع آبی و اقلیم، تهدیدی جدی برای طبیعت کشور دانست.
این مدرس دانشگاه، تأکید کرد: مدیریت این مساله حیاتی نیازمند به روزرسانی آموزه های مدیران این بخش است تا آنان خود را به دانش روز جنگلداری قرن نزدیک کنند.
به گفته وی درختان غیر مفید علاوه بر هزینه‌بر بودن کاشت، داشت و برداشت باعث نابودی گیاهان و مراتع بومی و در نهایت نابودی محیط زیست می‌شوند.

**درخت در اختیار انسان: کارکرد اقتصادی
به عقیده کارشناسان درخت موجود زنده ای است که تمام اجزای آن مورد بهره برداری قرار می گیرد،دین پژوهان می گویند قرآن کریم، از درختان و گیاهان، به عنوان `متاع` زندگی انسان یاد می کند و گاهی نیز آنها را `معیشت`، یعنی وسیله برآوردن نیازهای انسان می شمارد و برایشان کرامت و شأن ویژه ای قائل است.
در روایتی از پیامبر اسلام(ص) آمده است که فرمود: `بهترین مال، دسته های طولانی، شکیل و منظم خرما و درختان میوه دار است.` از این سخن پیامبر اسلام(ص)، درمی یابیم که درختکاری از شغل های بسیار ارزنده و سودمند برای انسان است.
به گفته مورخان، انسان از دیرباز برای امرار معاش و همچنین ساخت ابزار مورد نیاز خود به درخت وابسته بوده است . حتی امروز نیز انسان، بسیاری از مایحتاج خود را از چوب درختان تامین می کند.
بر پایه پیش بینی ناسا (سازمان ملی هوانوردی و فضایی) ایران سالانه یک تا 1.5 درصد جنگل های خود را از دست می دهد که این امر یک بحران و فاجعه به حساب می آید، بر پایه پژوهش های صورت گرفته این سازمان، اگر چنین روندی در ایران ادامه پیدا کند، کشور 75 تا 100 سال دیگر جنگلی نخواهد داشت، علاوه بر ضرورت اتخاذ سیاست های بالادستی، مردم در این میان وظیفه دارند با پیروی از سنت های دیرینه خویش تلاش بیشتری را برای حفظ و گسترش فضاهای سبز انجام دهند .
بر اساس تازه ترین گزارش ها امسال با ثبت نام شهروندان برای دریافت 40 هزار اصله نهال رایگان، ظرفیت سایت سازمان پارک‌ ها و فضای سبز شهرداری اصفهان تکمیل شد. همچنین هشت گونه مختلف مثمر و غیرمثمر سیب، به، خرمالو، عناب، توری، سروناز، پالونیا، زیتون در بین اهالی اصفهان توزیع می شود.
ویژه برنامه‌های متنوعی از سوی سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان نیز به مناسبت روز درختکاری تدارک دیده شده است که از 11 تا 20 اسفندماه جاری در نقاط مختلف شهر اصفهان برگزار می‌شود.
به گفته مسوولان اکنون دو میلیون و 600 هزار اصله درخت در کلانشهر اصفهان وجود دارد که از این میزان یکهزار و 200 هکتار در منطقه `ناژوان` واقع است.
210 هکتار از رقم مزبور در اختیار شهرداری و مابقی در دست اشخاص است.
این در حالی است که 750 هکتار عرصه فضای سبز در شرق و یکهزار هکتار در کمربند فضای سبز شهر اصفهان قرار دارد.