پیام سپاهان
صنایع دستی، جلوه ای از گردشگری اصفهان
چهارشنبه 29 اسفند 1397 - 17:13:09
پیام سپاهان - اصفهان- صنایع دستی اصفهان همواره در ایام سال به ویژه در تعطیلات نوروزی مورد استقبال مسافران و گردشگران داخلی و خارجی قرار می گیرد تا در گلزار هنرهای دستی این دیار بر خاطرات سفرشان بیفزایند.
به گزارش ایرنا، صنایع دستی اصفهان، بیانگر استعداد، ذوق، هنر و آفرینش های سازنده هنرمندان اصفهان در قرون مختلف تاریخ است.
هنرهای دستی اصفهان در طول قرن های متمادی به عنوان نماینده هنر اصیل قوم ایرانی در جهان معرفی شده است از این رو اگر اصفهان را مهد صنایع دستی ایران زمین بنامیم سخنی به گزاف نگفته ایم.
ویژگی های فکری و روانی صنعتگر اصفهانی مانند ذوق، هنر، پشتکار و قناعت موجب شده است تا گردشگران و علاقه مندان طالب فرآورده های دست ساز هنرمندان این دیار نصف جهان شوند.
استان اصفهان یکی از بزرگترین مراکز تولید انواع مختلف صنایع دستی ایران محسوب می شود و تزئینات آجری، کاشی کاری، گچ بری و انواع خط در آثار تاریخی اصفهان، از حدود قرنها پیش تا دوره معاصر، بر اطراف و جوانب مناره ها و داخل و خارج مساجد، قصرها و هنرهای زری دوزی و قلم کاری، ترمه و نقره کاری و تذهیب و تحریر انواع کتاب، قرآن و قطعات نگارگری و نقاشی جملگی به مرکزیت هنری اصفهان گواهی می دهند.
صنایع دستی این استان همچون خاتم کاری، میناکاری، منبت، قلم زنی روی انواع فلزات شهرت جهانی دارند که هر گردشگری را مسحور خود می کند و به همین خاطر مسافران این دیار ساعتها وقتشان را در بازار نقش صرف می کنند.
به اعتقاد شماری از کارشناسان ، گردشگران علاوه بر صنعت گردشگری باعث رونق صنایع دستی دیار نصف جهان می شوند.
بنا بر آمار موجود در تعطیلات نوروزی سال گذشته 2 میلیون 500 هزار نفر به استان اصفهان سفر کردند که به پیش بینی مسوولان امر این رقم در ایام نوروز 98 به بیش از سه میلیون نفر افزایش خواهد یافت.
** خاتم
خاتم؛ هنر آراستن سطح اشیا با مثلث های کوچکی است که تصاویر گوناگون آن به صورت اشکال منظم هندسی طراحی می شود.
این شکل های هندسی را با قراردادن مثلث هایی کوچک در کنار هم نقش بندی می کنند.
خاتم از نقش های هندسی به شکل مثلث های سه پهلو (متساوی الاضلاع) تشکیل شده است که از چسباندن عاج، استخوان، چوب و مفتول برنج به ضخامت دو میلیمتر در سطح خارجی یا داخلی اشیای چوبی در کنار هم ساخته می شود.
از خاتم در تهیه محصولات مختلف از جمله قاب عکس، جعبه سیگار، عصا، پیپ، جعبه لوازم آرایش، جاکلیدی، جاقلمی و جلد آلبوم استفاده می شود.
آثار تاریخی به جای مانده مانند درهای کاخ ها، رحل های قرآن و صندوق های مقابر خاتمکاری شده، نشان می دهد که این هنر بویژه در عهد صفویه در اصفهان رواج داشته است.
** منبت
منبت، به معنای کنده کاری همراه با خلل و فرج روی چوب است که هم اکنون در گوشه و کنار ایران بویژه شهرهای گلپایگان و اصفهان با نقوش اصیل همچون اسلیمی و ختایی رونق زیادی دارد.
در نوعی از این هنر، بجای آنکه زمینه چوب را کنده کاری کنند و نقش مورد نظر را برجسته سازند، چوب های مختلف را با رنگ های گوناگون طبیعی آن بریده و پهلوی هم قرار می دهند، این کار شباهت زیادی به هنر موزاییک دارد.
در این گونه جدید، از چوب های شمشاد برای رنگ زرد و عناب برای رنگ قرمز استفاده می کنند.
زمینه کار بیشتر از چوب گردو و یا ریشه درختان جنگلی است که خود دارای نقوش زیبایی هستند.
** فیروزه کوبی
فیروزه کوبی، یکی از معدود رشته های صنایع دستی ایران است که سابقه تاریخی چندانی ندارد، با این حال ظرافت، زیبایی و ذوق هنری سازندگان آن باعث شده، شرایط یک محصول خوب صنایع دستی را داشته باشد.
قدمت فیروزه کوبی به حدود 70سال قبل می رسد و در آن زمان صنعتگری بنام یوسف حکیمان معروف به محمدرضا در مشهد کار فیروزه کوبی بر روی زینت آلاتی نظیر دستبند، گل سینه و گوشواره را آغاز کرد.
حدود 20 سال بعد، این صنعت توسط صنعتگر دیگری بنام حاج داداش از مشهد به اصفهان برده شد.
هم اکنون صنعت دستی فیروزه کوبی تنها در اصفهان رایج و صنعتگران شاغل در این رشته نیز همچون تولید آن محدود هستند.
** قلمکاری
قلمکاری، یکی از صنایع دستی اصفهان است که از دوره مغول ها در ایران مرسوم شده است.
عمر پرشکوه این صنعت در زمان صفویه بود و در اواسط عصر قاجاریه بتدریج از رونق آن کاسته شده است.
در زمان سلطنت شاه عباس، این صنعت رونق بسزایی یافت و بیشتر لباس های مردانه و زنانه از پارچه های قلمکار تهیه می شد.
در آن زمان، محل های مخصوصی برای تهیه لباس درباریان در بازار قیصریه اصفهان وجود داشت و پارچه های قواره ای قلمکار را که در اصطلاح آن روز ˈدلگهˈ نامیده می شد، از این مکان ها بدست می آوردند.
** میناکاری
در دوران قاجاریه، میناکاری به مقدار کم در ایران وجود داشته است و اشیایی مانند سرقلیان، کوزه قلیان، کوزه و بادگیر قلیان را به مینا مزین می کردند.
رواج صنعت میناکاری در اصفهان از دوران پهلوی و حدود سال 1310 هجری شمسی است. این هنر صنعت به وسیله یکی از استادان هنرمند و بنام اصفهان یعنی استاد شکرالله صنیع زاده بسط و توسعه یافت و شاگردانی در این مکتب تربیت شدند که هر یک کانون دیگری در هنر مینا بوجود آوردند.
بیشتر اشیایی که میناکاران فعلی به بازار عرضه می کنند، شامل گوشواره، گلوبند، انگشتر، جعبه های بزرگ و کوچک آرایش زنانه، قوطی سیگار، جعبه های خاتم کاری و مینا کاری، بشقاب مینا، گلدان مینا به اندازه های مختلف، تابلوهای بزرگ و کوچک میناکاری است.
روی اشیای طلایی و نقره ای هم می توان میناکاری کرد، اما میناکاری بیشتر روی مس انجام می شود.
** کاشی سازی
کاشی سازی، یکی از اصلی ترین صنایع دستی اصفهان است، در این هنر سنت ویژگی طرح ها و نقش های قدیمی به خوبی حفظ شده است.
از جمله هنرهایی که با استفاده از کاشی در این استان انجام می شود، کاشی معرق است که عبارت از بریدن و خردکردن کاشی و در کنار هم قرار دادن آنهاست.
از آنجا که نقش هایی که روی کاشی ها پیاده می شود بسیار پیچیده است، کاشی سازها نمی توانند آنها را به صورت ذهنی ترسیم کنند، از این رو صنعتگران طرح های مورد نظر را به طراحان سفارش می دهند و پس از اینکه طرح مورد نظر تهیه شد، صنعتگران آن را روی کاشی پیاده می کنند.
**ملیله
یکی از رشته های صنایع دستی اصفهان که از ارزش هنری زیادی برخوردار است و تولید محصولات آن نیاز به ظرافت و دقت زیادی دارد، ملیله سازی است و فرآورده های تولیدی صنعتگران این رشته، نمایانگر ذوق سرشار آنان است.
باید به این نکته توجه کرد که در تولید برخی فرآورده ها همچون گل سینه و گوشواره تنها ملیله سازان دخالت ندارند، بلکه از میناسازان و زرگران نیز استفاده می کنند و در مقابل انجام عمل به آنان کارمزد می دهند.
**قالی بافی
اصفهان در زمان صفویه یکی از مراکز عمده قالیبافی بود، در این شهر تعداد زیادی کارگاه وجود داشت که در آن قالی های زربفت بافته می شد.
تعداد رنگ های انتخاب شده در قالی های اصفهان بسیار محدود است، گره قالی های اصفهان فارسی است، رنگ های طبیعی بسیار کم مصرف می شود و بیشتر در قالی های خوب از رنگ های شیمیایی دندانه ای استفاده می شود.
در روستاهای اطراف اصفهان نیز کم و بیش دارهای قالی وجود دارد. روی این دارها، قالی و قالیچه ها طرح شاه عباسی و سایر طرح های اصفهان بافته می شود.
رنگ های بکاررفته در آنها نباتی است و بیشتر از روناس، قارا، اسپرک، گنده یا گندل، پوست گردو، پوست انار و چند گیاه دیگر استفاده می شود.
** نمد مالی
نمد مالی در استان اصفهان رونق فراوان دارد و یکی از مراکز مهم تولید انواع نمد این استان، شهر شهرضاست.
** گیوه بافی و گیوه دوزی
گیوه دوزی در شهرهای مختلف استان اصفهان درحال از بین رفتن است، گیوه دوزان این شهر علاوه بر تولید گیوه به تعمیر کفش نیز می پردازند، نحوه تولید گیوه که شامل تهیه رویه، تهیه تخت گیوه و دوخت رویه و تخت است، همانند سایر مناطق کشور است.
** عبا بافی
عبابافی در شهر نایین در شرق شهر اصفهان در ناحیه ای به نام محمدیه رواج دارد.
حدود 25 درصد عباهای تولید شده در این مکان به فروش می رسد و بقیه به شهرهای مشهد و قم و گاهی کشورهای عربی صادر می شود.
**سفال و سرامیک سازی
در شهر اصفهان و نیز شهرهای نطنز و شهرضا در استان اصفهان، سفال و سرامیک سازی رواج دارد و محصولات آنها خریداران بسیاری دارد.
نقش هایی که در سرامیک شهرضا به چشم می خورد، اغلب نقش گل و بوته و ماهی است و برای رنگ کردن لعاب نیز از اکسیدهای فلزات آهن، مس و منگنز و کبالت استفاده می شود.
در شهر نطنز نیز یک کارگاه سرامیک سازی است که محصولات جالبی را تولید می کند. در شهر اصفهان نیز کارگاه های متعدد سفال و سرامیک سازی وجود دارد.
** پوست و پوستین دوزی
صنعت پوست دوزی در اصفهان از صنایع دستی پررونق این شهر در گذشته بوده است اما اکنون آن رونق دیرین را ندارد.
فرآورده های پوستی اصفهان به لحاظ ظرافت و لطافت الیاف و رنگ سفید یکدست آن خواستاران زیادی دارد.
بررسی ها نشان می دهد که تعداد خریداران فرآورده های پوستی، روز به روز در حال کاهش است.
از طرفی کاهش تعداد کارگاه های پوست دوزی نیز حاکی از نقصان تقاضا برای این محصولات است.
**سکمه دوزی و قلاب دوزی
یکی دیگر از رشته های صنایع دستی موجود در شهر اصفهان سکمه دوزی و قلابدوزی است.
مواد اولیه مورد استفاده سکمه دوزان و قلابدوزان را کتان ایرانی و خارجی و نخ پنبه ای تشکیل می دهد.
رومیزی گرد، زیربشقابی و دستمال های مخصوص از انواع محصولات سکمه دوزان یا قلابدوزان است.
** نگارگری در اصفهان
نگارگری در ایران از سابقه ای طولانی برخوردار است. در زمان شاه عباس دوم که اصفهان پایتخت و مرکز هنر ایران شد، نگارگری در این شهر تکامل یافت.
برای نگارگری از چوب، عاج، فیبر و استخوان استفاده می شود.
** سوزندوزی
این هنر صنعت هم اکنون بدست زنان و دختران خانه دار در اصفهان تولید می شود.
هم اکنون از این هنر علاوه بر کلاه، برای تهیه زیرلیوانی، کمربند، کفش و جلیقه استفاده می شود.
طرح های سوزندوزان ذهنی و ملهم از برداشت ها و بینش های مشخص هنرمندان از محیط طبیعت است و بیشتر شامل گل بوته های تمثیلی می شود.
** ضریح سازی
در فرهنگ فارسی، ضریح، صندوق مشبکی است که بر روی مزار اولیا و قدسیان نصب می کنند.
ضریح از نظر شکل، محفظه ای مکعب مستطیل با عرض و طول و ارتفاع متغیر و بیشتر به صورت مستطیل است.
نکاتی که در ساخت ضریح باید رعایت شود، شامل عدم کاربرد صورت در نقوش، کتیبه های قرآنی و طلا، آوردن سوره های ˈیاسینˈ، ˈالرحمنˈ و آیه های ˈتطهیرˈ و ˈنورˈ، اعداد بکار رفته و سمبل آنها است.
اجزای متشکله ضریح شامل بدنه و اسکلت، پیکره های سنگی، ستون ها، پایه ستون، گوی ماسوره ها، لچکی ها، ترنج ها، کتیبه های نقره، حواشی برجسته کاری، کتیبه های طلا، مشبک های طلایی، زهوارها، میخ های تزیینی، گلدان ها، نقاشی های داخل ضریح و پارچه روی سقف مزار است.
به گزارش ایرنا، از 602 رشته صنایع دستی شناسایی شده در دنیا 299 مورد مربوط به ایران و از این تعداد 196 رشته مربوط به استان تاریخی و هنرپرور اصفهان است که تاکنون 400 هزار نفر شاغل در این بخش ساماندهی شدند با احتساب خانواده ‌های این افراد معیشت حدود چهار میلیون نفر به صنایع‌ دستی گره خورده است.
استان اصفهان به لحاظ حجم، 60 در صد تولید صنایع دستی کشور را به خود اختصاص داده که از جمله این رشته ها زری دوزی و قلم کاری، ترمه و نقره کاری، تذهیب و تحریر انواع کتاب، قرآن، قطعات نگارگری و نقاشی است و در خاتم کاری، میناکاری، منبت، قلم زنی روی انواع فلزات شهرت جهانی دارد.
ایران با داشتن 10 شهر و 2 روستای فعال در تولید صنایع دستی، رتبه نخست دنیا را دارد.
6994/6026/

http://www.sepahannews.ir/fa/News/92985/صنایع-دستی،--جلوه-ای-از-گردشگری-اصفهان
بستن   چاپ