چاپ

پیام سپاهان - زمستان 97 ، یک آمار بهت‌آور توسط مرکز افکار سنجی ایسپا منتشر شد که نشان می‌داد 88.6 درصد مردم هرگز به دیدن تئاتر نمی‌روند، اما آیا باید فقط مردم را به دلیل خلق چنین آماری سرزنش کرد؟
در فاصله کوتاهی پس از انتشار این آمار که نشان می‌داد فقط 0.5 درصد از مردم ایران، هر ماه به دیدن یک تئاتر می‌روند، مهدی مقدری، عضو کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر اصفهان اعلام کرد: «این که چنین فاجعه‌ای را از چه زاویه‌ای بنگریم در تخصص من نیست، ولی نیک می‌دانم این آمار، نتیجه فروپاشی مدیریتی در عرصه فرهنگ و هنر است. بخشی از این آمار نیز پیامد سهل‌انگاری، تنگ‌نظری و بنیادگرایی، ناکارآمدی و بعضاً خیانت برخی مسئولان در قبال تئاتر بوده است.»
مهدی مقدری، در صحن علنی آخرین جلسه شورای سال 97 از شهرداری و سایر اعضای شورای شهر خواست که برای نجات تئاتر کشور و به‌ ویژه اصفهان، به سهم خود بشتابند و کمیسیون فرهنگی را برای پیاده‌سازی پروژه‌ها و برنامه‌های مرتبط با تئاتر در سال ٩٨، حمایت صددرصدی کنند.
در پی این تذکر، فروردین‌ماه 98، کلنگ بازسازی تالار هنر زده شد. سالن فرهنگسرای کوثر نیز از سال گذشته در حال طی مراحل تجهیز و بازسازی است و به‌این‌ترتیب، اکنون امکان اجرای تئاتر در اصفهان فقط در سالن‌های مجموعه فرهنگی هنری فرشچیان، تالار سعدی، آمفی‌تئاتر هنرستان هنرهای زیبا و تماشاخانه ماه وجود دارد. سالن سوره حوزه هنری نیز به‌تازگی به بخش خصوصی واگذارشده و مشخص نیست برای آنچه برنامه‌هایی تعریف‌شده است.
نگاهی دوباره به تعداد اندک این سالن‌ها، رنج زائدالوصفی که هنرمندان پرشمار تئاتر کلان‌شهر اصفهان برای اجرای یک اثر با آن مواجه می‌شوند را به‌خوبی نشان می‌دهد و این تازه اول ماجراست! غول مرحله آخر بعد از گرفتن مجوز و پیدا کردن محلی برای تمرین و اجرا پیش روی آنان سبز می‌شود: غولی به نام نبود مخاطب.
وحید عمرانی، هنرمند تئاتر که عضو کانون بین‌المللی منتقدان تئاتر ایران و جهان نیز هست، علت تئاتر ندیدن مردم را در سه سطح «مردم»، «مسئولان» و «هنرمندان» مورد بررسی قرار داده است. متن زیر، حاصل گفت‌وگوی خبرنگار ایسنا-منطقه اصفهان با این منتقد است:
هنرمندان
«تا کی باید انگشت اتهام را فقط و فقط به سمت مردم و مسئولان نشانه برویم؟» وحید عمرانی با بیان این جمله گفت: دیگر وقت آن رسیده است که هنرمندان به خودشان نیز نگاهی بیندازند. سال گذشته دو تئاتر به نام «بینوایان» و «می سی سی پی» در تهران روی صحنه رفت که بیشترین هجمه از طرف هنرمندان به آن‌ها وارد شد. هنرمندان باید اجازه بدهند گونه‌های مختلف هنر نمایش رواج پیدا کند، حتی اگر این‌گونه، از انواع آتراکسیون وار و حتی لوده باشد. اگر قشری از مردم این‌گونه نمایش را می‌پسندد باید برای آنان نیز احترام قائل بود، هنگامی‌که شاهدیم چنین نمایش‌هایی مخاطب دارند بهتر است ما هنرمندان به‌جای سرکوب کردن، همدیگر را رشد بدهیم.
این منتقد خاطرنشان کرد: بخش اعظم مخاطب تئاتر را به‌ویژه در شهرستان‌ها، هنرمندان و هنرجویان رشته تئاتر تشکیل می‌دهند، بنابراین یکی از مهم‌ترین کارهایی که برای حمایت از تئاتر می‌توان انجام داد این است که هنرمندان خودشان به تماشای نمایش یکدیگر بنشینند.
وی ادامه داد: چندی پیش، ویدئویی منتشر شد از سالن ورزشی یک مدرسه در ژاپن با این مضمون که یک کودک هر چقدر تلاش می‌کرد موفق نمی‌شد از روی مانعی بپرد. دوستان او دور این کودک حلقه زدند و همه با همدیگر همراه با اولیای مدرسه و والدین سایر کودکان شروع به تشویق او کردند و در کمال شگفتی، کودک موفق شد که از آن مانع بلند عبور کند. این ویدئو مربوط به کشور ژاپن بود اما ما به چه کاری مشغولیم؟ در تمام کشور و به‌ویژه در اصفهان تمام تلاشمان را مصروف زمین زدن همکارمان می‌کنیم.
سال گذشته بنده تئاتری را به نام «زندگی در تئاتر» روی صحنه بردم که موضوع آن درباره عشق به تئاتر بود و انتظار می‌رفت هنرمندان تئاتر نگاه ویژه‌ای به آن داشته باشند اما اکثر آن‌ها به طرز غریبی از کنار این نمایش رد شدند و به تماشای آن ننشستند! این اتفاق در اصفهان برای بیشتر تئاترهای روی صحنه رخ می‌دهد و به امری عادی تبدیل‌شده است.
عمرانی تصریح کرد: چه چیزی بدتر از این که هنرمندانی که کار اصلی‌شان برقرار کردن دیالوگ است با یکدیگر دیالوگ نداشته باشند و مثل غریبه‌ها با هم رفتار کنند؟ هدف تئاتر تزکیه است و وقتی هنرمند تئاتر این کاتارسیس یا تهذیب را در درون خود تجربه نکرده باشد نمی‌تواند آن را به مخاطب منتقل کند. وقتی عشق و دوستی بین هنرمندان برقرار باشد بر روی کیفیت کارشان نیز تأثیر مثبت خواهد داشت و در پی آن مردم نیز بیشتر به سمت تئاتر جذب می‌شوند اما هنگامی‌که خصومت و کینه‌ورزی بیداد کند، مخاطب نیز ریزش خواهد کرد.
وی خاطرنشان کرد: در شهرستان‌ها معدودی از به‌ظاهر هنرمندان، بدون داشتن تخصص و دانش فنی شروع به نوشتن نقدهایی برای تئاترهای روی صحنه می‌کنند که در عمل چیزی جز تخریب و طرح از قبل پیاده شده یک خصومت شخصی نیست و جفا به منتقدان راستین را نیز موجب می‌شود، زیرا برخی مخاطبان با منتقد پنداشتن آنان، به این گروه کم شمار در تئاتر ما، بیش ‌از پیش بدبین و بی‌اعتماد می‌شوند.
جذب سرمایه از بخش خصوصی، دیدن آنچه مردم می‌بینند و گفتن آنچه مردم می‌گویند از دیگر راهکارهایی است که هنرمندان می‌توانند برای جلب مخاطب انجام بدهند. در گذشته تئاتر این‌گونه بود و رونقی شگفت داشت، اکنون هم اگر هنرمندان به همان شیوه گذشتگان عمل کنند مردم از کار آن‌ها استقبال خواهند کرد.
مسئولان
عضو کانون بین‌المللی منتقدان تئاتر ایران و جهان، با اشاره به نقش مسئولان در جذب مردم به سمت تئاتر اظهار کرد: در وضعیتی که مدام از سوی مسئولان می‌شنویم که کشور با تهاجم فرهنگی از سوی غرب روبروست انتظار می‌رود آن‌ها هم بعد از گذشت چهل سال از پیروزی انقلاب، به هنرمندان کشور اعتماد کنند و کمی این حلقه‌های محاصرۀ نظارت و سانسور را بازتر کنند تا هنرمند بتواند حرفش را بزند.
سانسور، دشمن اندیشه و خلاقیت است، وقتی اندیشه در قفس باشد بال و پرش خشک می‌شود. کل هنرمندان تئاتر ما و کسانی که با آن در ارتباطند شاید به‌زحمت نیم درصد از جمعیت کشور را تشکیل دهند بنابراین لازم است آزادی عمل بیشتری به این قشر داده شود. آیا هنرمندانی که باوجود شرایط سخت در کشور مانده‌اند و کار می‌کنند لایق اعتماد بیشتری نیستند؟ هنرمند باید فرزند زمانه خود باشد، اگر به او اجازه ندهیم حرف زمانه‌اش را بزند او را زنده‌به‌گور فرستاده‌ایم. نباید مصداق این بیت شویم که: کاشکی صاحب‌هنر را زندگان مرده دوست / در زمان زنده‌بودن مرده می‌پنداشتند
وی با اشاره به اینکه فراهم کردن زیرساخت‌های لازم و مناسب برای اجرای تئاتر یکی دیگر از مسائلی است که به مسئولان مربوط است، ادامه داد: در اصفهان با کمبود سالن تئاتر و پلاتو مواجهیم و همین امر موجب ایجاد رقابت ناسالم و بروز کینه مابین بسیاری از هنرمندان و درنهایت تولید آثار ضعیف و مغشوش و گریزان شدن مخاطب می‌شود. اکنون بازسازی تالار هنر در دستور کار قرارگرفته و ممکن است این پروژه بیش از یک سال به طول بیانجامد.
خوب بود مسئولان با علم به وضعیت بغرنج کمبود سالن‌های شهر با هنرمندان مشورت می‌کردند و این کار را به‌صورت مرحله‌ای انجام می‌دادند تا دسترسی به کل این مجموعه قطع نشود. از سوی دیگر، سالن شماره شش پردیس سینمایی سیتی سنتر به‌تازگی با اجرای یک تئاتر موافقت کرده است و در کمال تعجب می‌شنویم که شهرداری، درست سه روز قبل از اجرا خبر داده که تبلیغات شهری این نمایش را برعهده نمی‌گیرد.
عمرانی یادآور شد: اگر دم از تشویق بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در امور فرهنگی می‌زنیم نباید در چنین برهه‌هایی آن را تنها بگذاریم. مدیریت سیتی سنتر صراحتاً اعلام کرده که با پایش مخاطبان این تئاتر، تصمیم خود را برای تخصیص دائمی این سالن به اجرای نمایش خواهد گرفت و متأسفانه می‌بینیم که مسئولان ما نه تنها خودشان کاری برای تئاتر نمی‌کنند بلکه وقتی بخش خصوصی وارد این میدان می‌شود نیز به انحای مختلف آن را فراری می‌دهند!
این نویسنده و کارگردان با اشاره به ضرورت حمایت از تئاتر به‌ویژه در ایام محرم و فصل زمستان تصریح کرد: تئاتر اصفهان عملاً در ماه محرم تعطیل است و فقط گاه یکی دو کار مناسبتی در شهر اجرا می‌شود. در فصل زمستان نیز به‌ویژه در اواخر آن، سردی و تاریک شدن زودهنگام هوا به اضافه مشغول بودن مردم به خانه‌تکانی موجب ریزش شدید مخاطب تئاتر می‌شود. چه خوب است مسئولان در این ایام هنرمندان تئاتر را فراموش نکنند و تسهیلاتی را برای جذب بیشتر مخاطب نظیر اقدامات تبلیغاتی و غیره برای آنان در نظر بگیرند.
وی افزود: به‌راستی چه می‌شود اگر صداوسیمای اصفهان تئاترهای روی صحنه را به‌صورت زیرنویس به مردم معرفی کند و چه می‌شود اگر برنامه‌ای را برای بررسی تئاترهای اصفهان در فهرست برنامه‌های خود بگنجاند؟ و چرا در انبوه برنامه‌های فرهنگی‌ای که توسط اداره ارشاد و حوزه هنری و شهرداری اصفهان برپا می‌شود جای یک برنامه ثابت برای نقد تئاترهای روی صحنه خالی است؟ هر مسئولی که در حوزه تئاتر مشغول به کار است باید به این سؤال‌ها پاسخ بدهد.
مردم
عمرانی درباره چرایی عدم استقبال مردم از تماشای تئاتر گفت: عده‌ای مشکلات اقتصادی و عدم توان پرداخت قیمت بلیت را دلیل عدم استقبال از تئاتر معرفی می‌کنند اما قیمت بلیت به‌ویژه در شهرستان‌ها با قیمت یک وعده غذا برابر است. به این معنی که اکثر مردم حداقل ماهی یک‌بار را از عهده پرداخت آن برمی‌آیند.
وی ادامه داد: به گمان من نه قیمت بلیت بلکه ناآشنایی مردم با تئاتر علت اصلی این «تئاتر نبینی» است. عمده مردم حتی نمی‌دانند سالن‌های تئاتر شهرشان کجاست و از همه آن‌ها نیز نمی‌توان توقع جستجوگری داشت، بنابراین عاملان این ناآشنایی نیز مسئولان و هنرمندان هستند.
عمرانی خاطرنشان کرد: اگر بنرهای شهری را حداقل یک‌بار در سال همان‌طور که به‌دفعات به مراسمات و مناسبات گوناگون تخصیص می‌دهیم به معرفی سالن‌ها و هنرمندان تئاتر شهر نیز اختصاص بدهیم، این مشکل به‌احتمال زیاد تا حدودی مرتفع خواهد شد. مسئولان محترم لازم است این حقیقت تاریخی را بدانند که خاستگاه تئاتر، آیین‌ها و مذاهب‌اند، بنابراین رواست به تئاتر نیز اهمیت بدهند و در رواج آن بکوشند. تئاتر، کامل‌ترین هنر بشری و مادر تمامی هنرهاست و به طرزی مستقیم در رشد فرهنگ، آموزش، سلامت روانی، رشد عواطف و اصلاح جامعه نقش پررنگ و منحصربه‌فردی دارد.