چاپ

پیام سپاهان- در آستانه ورود به شب 21 رمضان و شهادت حضرت علی علیه‌السلام هستیم. یکی از شب‌هایی که سرنوشت و مقدرات رقم می‌خورد. این ایام متعلق به مولای متقیان علی علیه‌السلام است؛ لذا در این نوشتار اشاره‌ای به دفاع مظلوم‌ترین انسان عالم از مظلومان خواهیم داشت.

سخن‌گفتن درباره علی علیه‌السلام شخصیت، مقام و منزلت او کار ساده‌ای نیست. شخصیتی که سراسر حوادث زندگی او با تاریخ اسلام عجین شده و اسلام به وجود چنین شخصیت عالی‌مقام، که در بطن تعالیم آن پرورش یافته است به خود می‌بالد. فرازهای مهم وحساس تاریخ اسلام حاکی ازشهامت، شجاعت، ایثار، فداکاری و حق‌جویی انسانی است که جهان تاکنون نظیر آن را به خود ندیده و پس از این هم نخواهد دید. به‌حق باید اعتراف کرد که علی علیه‌السلام نه تنها درمیان ما مسلمان‌ها ارزشمند بوده و محبوبیت دارد، بلکه شخصیت نادر و استثنایی آن حضرت برای همه بشریت درخور تقدیر وستایش است و همه خود را مدیون جوانمردی، صفا، صمیمیت و انسان‌دوستی او می دانند.

پس بیان ویژگی و شخصیت واقعی آن امام همام، از توان بشر عادی خارج است و فقط درکلام روح‌بخش وحی می‌توان جلوه‌هایی از اوصاف واقعی آن حضرت را دریافت که می‌فرماید: «انَّ الَذین آمَنوا و عَمِلوا الصّالِحات واَقاموا الصَّلوة و آتوا الزَکوة لَهم اَجرُهم عِندَ رَبّهم وَ لا خَوفٍ عَلَیهم و لا هُم یَحزَنون.» کسانی که ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند و نماز را برپا داشتند و زکات را پرداختند، اجرشان نزد پروردگارشان است، و نه ترسی بر آن‌ هاست و نه غمگین می‌شوند.

آنچه که تاکنون درباره امام علی علیه‌السلام ازبیان و قلم گویندگان و نویسندگان تراوش کرده، ستایش یا اشاره‌هایی است به گوشه‌ای ازابعاد وجودی آن بزرگمرد تاریخ و بیان زوایایی از زندگی، افکار و اندیشه انسانی که جهان به وجود او افتخار می‌کند و در مقابل، سخنان زیبا و نغز او که در قالب «نهج البلاغه» به ودیعه باقی مانده، سرتسلیم فرود می‌آورد.

اساس حکومت علی علیه‌السلام برپایه عدالت، مساوات و ارزش‌های الهی و انسانی پی ریزی شده بود و روی همین جهت، هیچ چیزنتوانست امام علیه‌السلام را از بازگو نمودن حقیقت باز دارد. بدین لحاظ وقتی اطلاع حاصل می‌کند که فرزندش امام حسن‌ علیه‌السلام یک مقداراز بیت‌المال را قرض گرفته است، سخت ناراحت می‌شود و او را مورد سرزنش وملامت قرار می‌دهد. علی علیه‌السلام در پرورش عدالت و حمایت اززیردستان در اوجی قراردارد که بدون اغماض و گذشت، اعمال و کردار خود را نیز مورد محاسبه قرار می‌داد و ستمگران را مجازات می‌کرد و حقوق مظلومین را به آنان بازمی‌گرداند و با قاطعیت فریاد می‌زد: «الذَّلیل عِندی عَزیز حَتی آخذ الِحق لَه والقوی عِندی ضَعیف حَتی آخذ الحق مِنه، رَضینا عن الله قَضاءَه و سَلمنا لله اَمره.» ناتوان ستمدیده در نظر من، عزیز است تا حقش را بگیرم و زورمند ستمگر نزد من، حقیر و ضعیف است تا حق دیگران را از او بستانم.

ما در برابر فرمان خدا راضی هستیم و در مقابل امر او تسلیم می‌باشیم. امام علیه‌السلام در این فراز از سخنانش که پس ازجنگ نهروان ایراد شده، به بیان حالات روحی‌اش می‌پردازد و دفاع از مظلومین را به عنوان یکی از اهداف خود مطرح می‌کند وعملکرد خلفای پیشین را که به ستم وتبعیض‌های ناروایی منجر گردیده و در زمان خلیفه سوم به اوج خود رسیده بود، مورد نکوهش قرار داده و تاکیدداشت: «من درمقابل رفتار دیگران که چه کردند، هیچ‌گونه مسئولیتی ندارم و آنچه که من را به قبول خلافت واداشت، اجرای حق و عدالت و گرفتن حق ضعیفان از زورمندان بود.»

به خاطر این رفتارعدالت‌خواهانه است که امام علیه‌السلام پس از پذیرفتن مقام خلافت، در صدد برمی‌آید تا حکام ظالم و ستمگر را از تصدی امورمسلمین معزول دارد و در این تصمیم خود قاطع و مصمم بود؛ لذا در مقابل ابن‌عباس وعده‌ای دیگر که با عزل معاویه از قدرت مخالف بودند و حضرت را به سازش توصیه می‌کردند و می‌گفتند: فعلا عزل معاویه به صلاح نیست، ایستاد و در جواب آن‌ها فرمود: «من برای یک روز هم نمی‌توانم اشخاص فاسد و ناشایست را بر جماعت مسلمین حکمروا ببینم.» گرچه برخی از کوته‌نظران، براین رفتارامام علیه‌السلام با گماشتگان عثمان خرده گرفته‌اند و می‌گویند: علی علیه‌السلام با سیاست آشنایی نداشت و الا معاویه را فورا عزل نمی‌کرد یا درشورای شش نفره عمر سخن عبدالرحمن بن عوف را که گفت: «باتو بیعت می‌کنیم به شرطی که به کتاب خدا، سنت پیغمبر و سیرت ابوبکر وعمر رفتار کنی.»، موقتا می‌پذیرفت.

اما از آنجایی که علی علیه‌السلام مرد حقیقت وانسان پاک‌باخته بود، هدفش از تصدی خلافت جز پیاده‌کردن احکام الهی و احقاق حقوق محرومین نبود، تمام این اشکالات را یاوه‌سرایی بیش ندانسته و می‌فرماید:«لَولا التَقی لَکُنت اَدهی العَرَب.» اگر من تقوی و حقیقت را به فرض محال، کنار گذارم، در زندگی هم از تمام عرب زرنگ‌تر می‌شدم.