بزرگنمايي:
پیام سپاهان - نصف جهان می‌نامندش و به فراخور همین نام، در دل خود میراثی به عظمت نیمی از جهان جای داده است؛ شاید بسیاری از جهانیان، این نیمه جهان را تنها به شگفتانه‌های معماری آن بشناسند اما باید گفت که تاریخ این دیار در کوچه پس کوچه‌های آن نیز هویدا است و میراث ناملموسش میراثی عظیم برای اثبات شگفتی مردمان است.
به گزارش خبرگزاری ایمنا، نصف جهان می‌نامندش و به فراخور همین نام و عظمت، در دل خود میراثی به عظمت نیمی از جهان جای داده است؛ شاید بسیاری از جهانیان اصفهان، این نیمه جهان را تنها به شگفتانه‌های معماری و بناهای آن از جمله میدان امام (ره)، پل خواجو، سی و سه پل، منارجنبان و چهلستون بشناسند اما باید گفت که تاریخ این دیار در کوچه پس کوچه‌های آن نیز هویدا است و میراث ناملموسی که نسل به نسل و سینه به سینه، منتقل شده خود میراثی عظیم برای اثبات شگفتی مردمان است.
فهرست میراث ناملموس ثبت ملی دیار نصف‌جهان، فهرستی بلند بالا است و زمانی که نگاهی به آن می‌اندازیم شاید در کنار نام‌های آشنا، حتی تعدادی از نام‌هایش نیز ناآشنا باشد و در ادامه مروری بر تعدادی از آنها خواهیم داشت:
مهارت پخت بریانی واژه بریانی، در دستور زبان صفت نسبی است و در اصفهان این واژه به مکان و مغازه طبخ و فروش بریانی گفته می‌شود؛ و پسوند «یای» نسبت به صفت به جای اسم چسبیده‌است؛ بنابراین نام خود غذا بریان است نه بریانی؛ در اقصی نقاط جهان به گونه‌های مختلف غذا، بریان گفته می‌شده و البته بیشتر، آن را به شکل مرکب به کاری می‌بردند، مانند بریان پلو، بریان غاز، بریان مرغ پروازی، این ترکیبات را می‌توان در رساله‌های کهن آشپزی ایرانی یافت. هم‌اکنون نیز در بسیاری از نقاط دنیا، غذاهایی با نام «بریانی» طبخ می‌شود که به کل، با آنچه در اصفهان بریان نامیده می‌شود، متفاوت است مانند بریانی هندی، بریانی، برمه‌ای، بریانی خانگی بنگلادشی، بریانی سریلانکایی، بریانی عراقی و بریانی سندی.
در ادبیات کهن فارسی نیز شواهد فراوانی از واژه «بریانی» وجود دارد که چه به صورت صفت برای غذایی دیگر چه به صورت نام خاص غذایی قدیمی، در معنای گوشت پخته همراه برنج و مخلفات دیگر استفاده می‌شده‌است؛ آنچه از شواهد متون ادبی و تاریخی برمی‌آید، آن است که بریان اصفهان، مشمول هیچ‌کدام از عنوان‌ها فوق نیست و غذای ویژه است که نمی‌تواند بیش از چهارصد سال، قدمت داشته باشد بنابراین نه آنان که نوشته‌اند سابقه بریان به روزگار زرتشت می‌رسد، شاهد دقیقی برای اثبات آن دارند و نه آنان که قدمت آن را بیش از 180 سال قبل از اتمام قاجار نمی‌دانند، از متون صفوی درباره بریان خبری دارند.
بسیاری از سیاحانی که در روزگار صفویه از اصفهان دیدن کرده‌اند، وصفی نیز از بریان اصفهان داشته‌اند؛ تاورنیه که مشاهدات خود را بین سال‌های 1632 تا 1668 میلادی از ایران نوشته‌است، در سفرنامه خود می‌نویسد:
«ایرانیان گوشت را فقط در تنور، کباب می‌نمایند و تنور آنها امروزی خیلی فرق دارد و تنور ایرانی، گودالی است به عرض و طول دو پا و نیم، و عمق پنج الی شش پا در زمین حفر می‌کنند و با کمی هیزم و تیغ گون، گرم می‌کنند. سوخت دیگری هم دارند که عبارت است از سرگین چهارپایان که به خاکی آمیخته، به دیوار می‌زنند که خشک شود. بعد آن را روی هم انبار کرده، موقع سوزاندن تنور یا سوخت دیگر استفاده می‌کنند. گوسفند را آماده کرده و خرد نکرده در تنور می‌آویزند و در کف تنور هم دیگی پر از برنج می‌گذارند که با حرارت تنور و چربی که از آن می‌چکد، پخته می‌شود.»
فیروزه‌کوبی هنر فیروزه‌کوبی تلفیقی از مس و سنگ فیروزه است که برای تزئین جواهرات، گلدان، شمعدان، بشقاب و ظروف مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد و علاوه بر ارزش هنری و زیبایی از نظر مادی هم دارای ارزش قابل توجهی ست؛ قدمت این هنر زیاد نیست و به حدوداً 60 یا 70 سال قبل باز می‌گردد و از جمله معدود صنایع دستی است که پیشینه‌ی طولانی ندارد. و امروزه مهم‌ترین و اصلی ترین مرکز تولیدات فیروزه‌کوبی، مانند بسیاری از صنایع دستی دیگر، شهر اصفهان است.
در تولید محصولات فیروزه‌کوبی بستر و زمینه کار نقش مهمی دارد و بی عیب و نقص بودن آن به اندازه درست نشاندن فیروزه‌ها حائز اهمیت است و باید به درستی انجام شود در غیر این صورت ممکن است در حین انجام مراحل مختلف دچار آسیب شود؛ فلز مورد استفاده باید در همه قسمت‌ها یکدست و دارای ضخامت یکسان باشد و قسمت‌هایی که قطعات فیروزه قرار می‌گیرند باید حدود 2 تا 3 میلی‌متر پایین‌تر از بقیه قسمت‌ها باشد.
آئین‌های ازدواج در اصفهان مراسم عروسی در سطح استان اصفهان با آداب و شکوه خاصی برگزار می‌شده که به مرور زمان، بخش عمده‌ای از مراحل آن تحت تأثیر زندگی مدرن شهری قرار گرفته و به فراموشی سپرده شده است ولی هنوز هم در بیشتر روستاهای استان، برگزاری این مراسم تا حدودی به شکل سابق صورت می‌گیرد که در اینجا چگونگی برگزاری آن توضیح داده می‌شود:
آغاز مراسم عروسی معمولاً با خواستگاری است و اگر والدین دختر موافقت خود را اعلام کنند، داماد در شبی خوش یمن خوانچه به خانه عروس می‌فرستد و این خوانچه از شیرینی، یک جلد قرآن، آئینه، سبزی، شربت، حنا، هل، میخک، دارچین، نمک، کندر، تخم مرغ، شانه، اسفند و ابریشم هفت رنگ است. این شکل از مراسم بیشتر از جندق مشاهده می‌شود؛ پس از مذاکرات طولانی بین نماینده و پدر داماد، شرایط و زمان عقد تعیین می‌شود و مادر عروس، همان روز، خدمتکاری به خانه داماد می‌فرستد که اندازه طاقچه ها و پنجره‌ها را برای دوختن پرده و اندازه اتاق‌ها را برای خرید قالی بگیرد. زنان خانواده برای روز خیاطی لباس عروس دعوت می‌شوند. در روز موعود، دو یا سه زن از خانواده داماد که اهل خیاطی هستند، به خانه عروس می‌روند و سه یا چهار نوع پارچه همراه می‌برند
هنگام بردن خوانچه کسی پیشاپیش گروه قصیده‌ای در مدح ائمه اطهار می‌خواند و بقیه صلوات می‌فرستند. و وارد خانه عروس می‌شوندو پس از مذاکرات طولانی بین نماینده و پدر داماد، شرایط و زمان عقد تعیین می‌شود؛ مادر عروس، همان روز، خدمتکاری به خانه داماد می‌فرستد که اندازه طاقچه‌ها و پنجره‌ها را برای دوختن پرده و اندازه اتاق‌ها را برای خرید قالی بگیرد. زنان خانواده برای روز خیاطی لباس عروس دعوت می‌شوند و در روز موعود، دو یا سه زن از خانواده داماد که اهل خیاطی هستند، به خانه عروس می‌روند و سه یا چهار نوع پارچه همراه می‌برند؛ پس از آنکه اندازه لباس عروس تعیین شد، خیاطی آغاز می‌شود و در روز عقد نیز پدر داماد مقداری نقل و نبات می‌خرد و آن را برای مصرف در جشن عروسی به پدر عروس هدیه می‌دهد و زنی با سوزن خیاطی ابریشم هفت رنگ را به سر عروس و داماد می‌کشد یعنی آنها را به هم می‌دوزد تا پیوند آنها ابدی شود.
گره‌چینی چوب هنر گره کاری یا گره سازی در کار درودگری و نجاری به صورت ساده یعنی تنها با پیوستن آلت‌ها یا به صورت ترکیب یافته از آلت و لقط انجام می‌گرفته و از قرن پنجم به بعد این گونه هنر درودگری در بناهای گوناگون مذهبی و کاخ‌ها و سراهای بزرگ به چشم می‌خورد و حد اعلای ریزه کاری و ظرافت این هنر در پنجره‌ها و ارسی‌ها و درب‌های چوبی سنتی، توأم با به کار بردن شیشه‌های رنگی بسیار کوچک انجام پذیرفته است.
آغاز گره‌سازی یا گره‌چینی سنتی را به دوران سلجوقی، هم‌زمان با استفاده و خلق انواع نقوش هندسی و گره نسبت می‌دهند و گره مجموعه‌ای از اشکال مختلف غالباً هندسی است که به طور هماهنگ در یک کادر مشخص در کنار هم قرار گرفته باشد در گره‌سازی به حالتی که هوا و نور از بین آلت‌ها عبور کند، گره چینی مشبک می‌گویند و از رشته‌های زیر مجموعه گره‌سازی (گره‌چینی) می‌توان به گره چینی شیشه دار اشاره کرد که در آن بین آلات به جای لقط، شیشه رنگی نصب می‌شود و بهترین چوب مورد استفاده در گره سازی به خصوص در شهرهای غیر مرطوب مانند اصفهان چوب چنار است که دارای بافتی منسجم و با مقاومت بالا است، غیر از چوب چنار از چوب نراد، نارنج، گردو، گلابی و عناب نیز می‌توان استفاده کرد و از سویی از این هنر در ساخت درب‌های چوبی در شهرهای سنتی و مذهبی مثل اصفهان جهت استفاده در مساجد و تکیه‌ها به کار می‌رود.
مینای نقاشی یکی از صنایع دستی زیبای ایران «مینای نقاشی» نام دارد؛ مینا سازی عبارت است از نقاشی و تزئین فلزات مختلف از قبیل طلا، نقره، مس، برنز، برنج، آهن و فولاد با رنگ‌های لعابی که در حرارت پخته و ثابت می‌شوند.
در فرهنگ معین چنین آمده است، مینا ماده‌ای است از لعاب شیشه‌ای یا شفاف که آن را روی کاشی و فلزات برای نقش و نگار به کار می‌برند و ترکیبی است از لاجورد و طلا و غیره که با رنگ‌های لعابدار مخصوص، نقاشی و تزئین شده و این رنگ‌ها بر روی آن، در درجات بسیار زیاد در حرارت ثابت می‌گردند؛ پس از ساختن لعاب سفید (که معمولاً با سرب، قلع، بلور، ریگ چخماق ساخته می‌شود)، فلز را داخل آن فرو برده و بیرون می‌آورند و به داخل کوره می‌برند و 750 درجه سانتی گراد حرارت می‌دهند. این عمل را سه بار انجام می‌دهند تا لعاب به صورت چینی روی فلز را بپوشاند. پس از آن مرحله طراحی و رنگ آمیزی می‌رسد. طراحی به دو صورت انجام می‌شود. یا با مداد روی ظرف لعاب خورده را طراحی و سپس با لعاب های رنگی نقاشی می‌کنند یا طرح را روی کاغذ کشیده و طرح را با سوزن سوراخ سوراخ می‌کنند (اصطلاحاً طرح را سوزنی می‌کنند) و کاغذ را روی ظرف لعابی قرار داده و گرده ذغال روی آن می‌کشند تا طرح روی ظرف منتقل شود و رنگ آمیزی آغاز می‌گردد. در مینای نقاشی بیشتر از روش دوم برای انتقال طرح استفاده می‌شود. پس از رنگ آمیزی و نقاشی، ظرف برای بار چهارم به کوره برده می‌شود تا رنگ‌ها تثبیت شوند
کاشی هفت‌رنگ کاشی هفت رنگ اصفهان از جهات مختلفی دارای اهمیت است و مزایای فراوانی دارد و از جمله مزایای انتخاب این محصول می‌توان به این مطلب اشاره کرد که معمولاً کاشی اصفهان دارای جنس و استحکام بسیار بالایی بوده و همچنین در مقابل ضربه و شکستگی مقاومت خوبی از خود نشان می‌دهد و همین جهت امروزه به وفور از آن در مراکز مختلف از جمله برای کاشی و سرامیک آشپزخانه و همچنین در محیط‌های داخلی منزل استفاده شده که باعث جلب رضایت مصرف کنندگان شده است.
از دیگر مزایای استفاده از کاشی هفت رنگ است که معمولاً این کاشی‌ها دارای جنس و کیفیت بسیار بالایی هستند که می‌توان از آنها برای طراحی استخر و همچنین دیگر قسمت‌های داخلی منازل از جمله سرویس استفاده کنند؛ یکی دیگر از مزیت‌های اصلی استفاده از این محصولات معمولاً می‌باشد که در عین کیفیت بالا دارای قیمت‌های مناسب و ارزان بوده که به همین جهت می‌خواهند و طرفداران بیشماری در بازار هستند و محبوبیت ویژه‌ای در بین استفاده کنندگان دارند و به وفور توسط آنها تهیه می‌شوند.
مهارت و پخت پولک و نبات پولکی یکی از محصولات جانبی نبات است، که بیش از 300 سال در اصفهان قدمت دارد؛ در سال‌های دور کارگاه‌های نبات‌سازی به تولید پولکی نیز می‌پرداختند، اما امروزه بسیاری از کارگاه‌های جدید به طور مستقل تنها پولکی تولید می‌کنند و روش‌های سنتی و قدیمی جای خود را به دستگاه‌های مدرن داده است.
پولکی در واقع شیره به جامانده از فرآیند تولید نبات در کارگاه‌های نبات‌سازی است که پس از تبلور بلورهای نبات و تولید آن، هرآنچه از شیره باقی بماند کمی سرکه به آن می‌افزایند تا از رسوب و شکرک زدن پولکی جلوگیری کنند؛ به این ترتیب سطحی شفاف و شیشه‌ای تولید می‌شود و پس از آن دوباره این شیره را جوشانده و دمای آن را تا 170 درجه سانتیگراد افزایش می‌دهند. سپس ماده حاصل شده را بر روی سطحی صاف و بزرگ پهن می‌کنند؛ در این بخش پودر نارگیل یا ساییده لیمو عمانی یا دیگر مواد طعم دهنده را به آن اضافه کرده و ترکیب به دست آمده را ورز می‌دهند تا به شکل خمیری در آید؛ قبل از اینکه خمیر شکل گرفته کاملاً سفت و خشک شود آن را از زیر دستگاهی که غلتک هایی با نقوش دایره دارد، عبور می‌دهند. بدین ترتیب قطعات کوچک و نازک دایره شکل (پولکی) شکل می‌گیرد.
در اصفهان، انواع پولکی با طعم‌ها و رنگ‌های مختلف تولید می‌شود که از جمله معروف‌ترین آنها می‌توان به پولکی زعفرانی، پسته ای، لیمو عمانی، کنجدی، نارگیلی، نعنایی، عسلی، و کاکائویی اشاره کرد /
.
کد خبر 747353